• By Ρίτα Σουλάρη
• Έκθεση, Προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση

Η καλλιτεχνική έκφραση – Προτεινόμενο θέμα έκθεσης

Η καλλιτεχνική έκφραση και τα ενδεχόμενα όρια που οι κοινωνίες θέτουν στον καλλιτέχνη είναι ένα ζήτημα που διαχρονικά απασχολεί. Ο Σωκράτης στην Πολιτεία του Πλάτωνα ισχυρίζεται ότι στην ιδανική πόλη, που θα χαρακτηρίζεται από το ιδανικό πολίτευμα οι ποιητές θα επιτρέπεται να συνθέτουν ύμνους για τους Θεούς και τους άξιους ανθρώπους. Φυσικά, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι αυτή η συζήτηση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο του τι είναι μίμηση και πως εφαρμόζεται στην τέχνη.

 

Στην Ιστορία της τέχνης μπορούμε να διακρίνουμε σχηματικά δύο τάσεις που σχετίζονται με την ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη. Υπάρχει η άποψη ότι το έργο οφείλει να έχει κοινωνική ή ακόμα και παιδαγωγική αποστολή και από την άλλη η άποψη ότι το έργο είναι αυθύπαρκτο, η αξία του βρίσκεται ακριβώς στη δημιουργία του και ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι πιστός στην έμπνευσή του και μόνο.

 

Στις ακραίες προεκτάσεις αυτών των θεωριών μπορούμε να εντάξουμε αφενός τη στρατευμένη τέχνη και αφετέρου το κίνημα της “τέχνης για την τέχνη“. Η καλλιτεχνική έκφραση απασχολεί και τα άτομα και της κοινωνίες. Γοητεύει και ταυτόχρονα τρομάζει, καθώς πολλές φορές μας πηγαίνει σε ανεξερεύνητες περιοχές της ύπαρξης. Είναι χαρακτηριστική η ρήση του Freud πως όποιο σημείο και αν εξερεύνησε, διαπίστωσε ότι κάποιος ποιητής το είχε ήδη εξερευνήσει. Στο νου μας έρχεται ο Σοφοκλής, και όχι μόνο για τον πατέρα της ψυχανάλυσης αλλά και για τον σπουδαίο Γάλλο ψυχαναλυτή και διανοητή Jacques Lacan.

 

Στο κείμενο που ακολουθεί ο  Νάσος Βαγενάς επιχειρεί να προσεγγίσει το θέμα της καλλιτεχνικής έκφρασης μέσα στο πλαίσιο της προσπάθειας να λειτουργήσουμε και να συγκροτήσουμε πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Αναρωτιέται πόσο εφικτό είναι αυτό και ακόμα κατά πόσο η απόλυτη ελευθερία καλλιτεχνικής – και όχι μόνο έκφρασης – μιας κοινωνικής ομάδας μπορεί να επιφέρει περιορισμό της ελευθερίας των υπολοίπων μελών της κοινωνίας.

 

Απόλυτες απαντήσεις δεν υπάρχουν. Τα κείμενα που μας αγγίζουν και έχουν κάτι ουσιαστικό να πουν είναι αυτά τα οποία μας δημιουργούν νέα ερωτήματα. Η εποχή μας έχει αφήσει προ πολλού πίσω τις αυθεντίες και τις απόλυτες ιδέες. Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο σύνθετα, καθώς καλούμαστε να ζήσουμε σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποιημένο, στο οποίο ακόμη και η επιβίωση δεν είναι δυνατή χωρίς τον σεβασμό στο διαφορετικό.

 

 

 

 

 

Η καλλιτεχνική έκφραση – Το κριτήριο αξιολόγησης

 

 

Αφού διαβάσουμε το κείμενο του Νάσου Βαγενά μπορούμε να εξασκηθούμε με τις προτεινόμενες ασκήσεις κατανόησης και παραγωγής λόγου. Θεωρία και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε συγκεκριμένους τύπους ασκήσεων θα βρούμε εδώ. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας για τις απαντήσεις και για περαιτέρω διευκρινήσεις.

 

 

 

 

Τα όρια της καλλιτεχνικής έκφρασης

 

 

Το ερώτημα για το ποια είναι τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης είναι στην εποχή μας περισσότερο περίπλοκο από ό,τι σε κάθε άλλη εποχή. Διότι παρά τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, που σημαίνει τάση προς ενιαιοποίηση και ομοιογενειοποίηση των ανθρώπινων κοινωνιών, οι καιροί μας διακρίνονται και για τις αντίρροπες τάσεις που αυτή προκαλεί, αρκετές από τις οποίες δεν περιορίζονται σε μιαν ηθελημένη ή αναγκαστικά αμυντική στάση αλλά εκδηλώνονται και με συμπεριφορές εχθρικές, που μπορούν να φτάσουν ως τη δολοφονική επίθεση.

 

Ζούμε δηλαδή σε μιαν εποχή εξόχως αντιφατική. Η εμφανέστερη αντίφασή της βρίσκεται ανάμεσα στις έννοιες της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας, οι οποίες υπετίθετο ότι με το μαγικό ξόρκι του χαιρετισθέντος «τέλους της Ιστορίας» θα αποτελούσαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος ενός ενοποιημένου και ειρηνικού κόσμου. Δεν θα έπρεπε, βέβαια, να θεωρήσουμε ότι οι δύο παραπάνω έννοιες είναι εξ ορισμού αντίθετες μεταξύ τους. Όμως εκείνοι που πίστευαν ότι τα κοινά σημεία τους είναι περισσότερα από εκείνα που τις χωρίζουν λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο, ο οποίος, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν είναι, κυρίως, άλλος από την επιταχυνόμενη με γεωμετρική πρόοδο – και επιταχυντική – εξέλιξη των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας. Χρειαζόταν πολύ περισσότερος χρόνος από εκείνον που επιτρέπει η βίαιη ηλεκτρονική συνάντηση των πολιτισμών ώστε να μπορέσουν να γίνουν κατανοητές και ψυχικά αποδεκτές οι πολιτισμικές διαφορές που χαρακτηρίζουν έθνη γεωγραφικώς απόμακρα μεταξύ τους και διαφορετικών πολιτισμικών παραδόσεων.

 

Στη βίαιη συνάντηση συνετέλεσε, βέβαια, και η καπιταλιστική βουλιμία, που εισέβαλε στρατιωτικώς σε αλλόδοξες χώρες υπό το πρόσχημα της επιθυμίας του εκδημοκρατισμού τους (επιθυμία επιλεκτική, αφού με άλλα, συναφή, αντιδημοκρατικά καθεστώτα, των ίδιων γεωγραφικών περιοχών, η συνεργασία της είναι αγαστή). Εξαιτίας όλων αυτών θηριωδίες, πράξεις απεχθείς όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα, θα πρέπει να μας εκπλήττουν λιγότερο. Η αποστροφή μας για αυτές, η οργισμένη καταδίκη τους και η ολόψυχη συμπαράστασή μας προς τα θύματα αυτού του πολέμου (η προαναγγελθείσα προ εικοσαετίας σύγκρουση πολιτισμών διεξάγεται ήδη) δεν θα πρέπει να μας κάνουν να παραβλέπουμε όλες τις αιτίες του και να εμποδίζουν την επιθυμία μας να εξουδετερώσουμε όσες από αυτές μπορούμε.

 

Αλλά ας επανέλθουμε σε θεωρητικότερα εδάφη του ερωτήματος για τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης σήμερα: στο γεωγραφικό πεδίο του δυτικού χώρου, ο οποίος, παρά την παγκοσμιοποίηση (ή, μάλλον, κυρίως για αυτήν) και, βέβαια, λόγω της αναγκαστικής εισροής προσφύγων και μεταναστών (εξαιτίας των – εν πολλοίς, δυτικής προκλήσεως πολέμων), γίνεται κάθε μέρα και πληθυσμιακά προβληματικότερος. Στο πεδίο αυτό οι όψεις του νομίσματος, που αναφέραμε στην αρχή, βιώνονται με την κυκλοφορία του σιαμαίου δίδυμου πολιτική ορθότητα/πολυπολιτισμικότητα. Οτι η πρώτη συναρτάται αναπόσπαστα με τη δεύτερη δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να το αμφισβητήσει κανείς. Η αντίφαση εδώ βρίσκεται στο εξής: στο ότι η νοοτροπία της πολιτικής ορθότητας, ενισχύοντας – με την καταστατική της αρχή του σεβασμού της ετερότητας – την ελευθερία της πολιτισμικής έκφρασης του Άλλου, απειλεί ταυτόχρονα με περιορισμό τη δική της ελευθερία της έκφρασης. Διότι αυτός ο – μη δυτικός – Άλλος, λόγω ακριβώς του κλειστού χαρακτήρα της ετερότητάς του, δεν φαίνεται διατεθειμένος να κάνει αδιαμαρτύρητα εκείνες τις υποχωρήσεις που θα οδηγούσαν την πολιτισμική έκφραση και των δύο σε μια συμβίωση αβίαστη, σύμφωνη με τους όρους μιας ανέφελης πολυπολιτισμικής ζωής.

 

Όλα αυτά δείχνουν ότι η ελευθερία της πολιτισμικής έκφρασης στη σημερινή πολυ-πολιτισμικοποιούμενη δυτική κοινωνία δεν είναι εύκολο να είναι απεριόριστη· ότι, υπό τις συνθήκες της σημερινής γεωπολιτικής σύγχυσης, δεν είναι συνετό η ελευθερία αυτή να υπερβαίνει το σημείο εκείνο, πέρα από το οποίο είναι φανερό ότι είναι αδύνατον να μη δοκιμαστεί η πολιτισμική αντοχή τού – όχι ακόμη επαρκώς προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις της πολυπολιτισμικότητας – νεοεισελθόντος Άλλου.

 

Όσο για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, που αποτελεί την αισθητική αποτύπωση της πολιτισμικής ταυτότητας, η άποψη ότι είναι απεριόριστη χρειάζεται διευκρίνιση. Η ελευθερία αυτή είναι απεριόριστη μόνο με την έννοια ότι δεν μπορεί να οριστεί εκ των προτέρων. Όμως τα όρια της κοινωνικής ελευθερίας της τέχνης δεν είναι διαφορετικά από εκείνα κάθε άλλης ανθρώπινης δραστηριότητας. Το υπαγορεύει αυτό η ίδια η φύση της τέχνης. Ο πραγματικός καλλιτέχνης γνωρίζει ότι η παραβίαση των ορίων της κοινωνικής ελευθερίας από ένα έργο τέχνης αποβαίνει τελικά εις βάρος της καλλιτεχνικής του ποιότητας και συνεπώς υπονομεύει και την κοινωνική του δραστικότητα.

 

 

 

Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

 

Διασκευασμένο κείμενο από τον τύπο.

 

 

Η καλλιτεχνική έκφραση  – Προτεινόμενες δραστηριότητες

 

 

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου ( 100 – 120 λέξεις ).

 

Β. “Ο πραγματικός καλλιτέχνης γνωρίζει ότι η παραβίαση των ορίων της κοινωνικής ελευθερίας από ένα έργο τέχνης αποβαίνει τελικά εις βάρος της καλλιτεχνικής του ποιότητας και συνεπώς υπονομεύει και την κοινωνική του δραστικότητα”:

Σε μια παράγραφο ( 100 – 120 λέξεων ) να σχολιάσετε το περιεχόμενο της περιόδου.

 

Γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο σημεία που ο γράφων επιλέγει την παθητική σύνταξη. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεσή του και τι επιτυγχάνει με τον συγκεκριμένο τρόπο γραφής;

 

Δ. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία σημεία που έχουμε συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Να σχολιασθεί η επιλογή.

 

Ε. Το σχολείο σας διοργανώνει ημερίδα με θέμα την ελευθερία στην καλλιτεχνική έκφραση. Σε μια ομιλία ( 500 – 600 λέξεων ) αναφέρεστε στις προκλήσεις και τις δυνατότητες που μας προσφέρει το σύγχρονο πολυπολιτισμικό περιβάλλον στην καλλιτεχνική δημιουργία. Στη συνέχεια, αναφέρεστε στις απαραίτητες προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται, ώστε ο καλλιτέχνης να απολαμβάνει μια ουσιαστική ελευθερία έκφρασης σε ένα περιβάλλον που θα σέβεται τη διαφορά και το δικαίωμα στη διαφορά.

 

• By Ρίτα Σουλάρη
• Έκθεση, Προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση

Ηλεκτρονική βιβλιοθήκη – Προτεινόμενο θέμα Έκθεσης

Η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη είναι μια πραγματικότητα, εδραιωμένη στην καθημερινότητά μας. Η Μαριάννα Τζιαντή έγραψε το κείμενο που ακολουθεί και δημοσιεύτηκε στις 29/5/2005 στην Καθημερινή. Εκείνη την εποχή το σχέδιο για μια παγκόσμια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη ήταν ακόμα στην αρχή της υλοποίησής του. Σήμερα, που η παγκόσμια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη είναι υλοποιημένη και διαρκώς ανανεούμενη, διαπιστώνουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παράδοξο. Όσο περισσότερα ψηφιακά βιβλία, άρθρα ή δοκίμια, έχουμε στη διάθεσή μας, τόσο η ανάγνωση γίνεται ανάγνωση καταλόγων. Βιαστικά, παίρνουμε κάποιες πληροφορίες χωρίς να εμβαθύνουμε και αμέσως μετά ριχνόμαστε στην ανάγνωση των νέων καταλόγων με τίτλους βιβλίων.

 

 

Ηλεκτρονική βιβλιοθήκη – Επαγγελματίες αναγνώστες

 

 

Είναι τέτοια η πληθώρα πληροφοριών που πλέον υπάρχουν επαγγελματίες αναγνώστες. Αυτοί φροντίζουν να διαβάζουν βιβλία και στη συνέχεια να δημοσιεύουν μια περίληψη των βασικών σημείων στο διαδίκτυο. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι κατέχουμε τη γνώση και την ουσία των συγκεκριμένων βιβλίων. Είναι δυστυχώς, μια αυταπάτη. Καταρχάς, χάνεται η απόλαυση της ανάγνωσης. Ο καθένας από εμάς διαβάζει με διαφορετικό τρόπο. Αυτό που έχει ειπωθεί, ότι ο κάθε αναγνώστης ξαναγράφει το βιβλίο διαβάζοντάς το είναι μια αλήθεια, που την έχουμε νοιώσει όλοι βιωματικά. Ας σκεφτούμε τα συναισθήματα μας, όταν ξαναδιαβάζουμε κάποιο βιβλίο λογοτεχνίας. Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για ένα εντελώς διαφορετικό βιβλίο. Υπήρχαν σημεία σε αυτό που ούτε καν είχαμε προσέξει την πρώτη φορά που διαβάσαμε το βιβλίο. Και βέβαια, αυτή η δεύτερη ανάγνωση είναι και το μέτρο της δικής μας αλλαγής.

Στη συνέχεια, παραθέτουμε το κείμενο “η αφασία του Ταντάλου”, το οποίο εστιάζει στο συγκεκριμένο θέμα. Η γράφουσα κατορθώνει σε ένα μικρό κείμενο να αποτυπώσει τον προβληματισμό της για το φαινόμενο. Επισημαίνει ότι οι νέες αναγνωστικές μας συνήθειες είναι στην πραγματικότητα ένα από τα συμπτώματα μιας ευρύτερης αλλαγής στον τρόπο ζωής μας.

Μετά την ανάγνωση του άρθρου μπορείτε να δείτε τις προτεινόμενες δραστηριότητες επί του κειμένου. Για τις ασκήσεις και τον τρόπο που τις απαντούμε ανατρέξτε εδώ. Η σελίδα ανανεώνεται διαρκώς με εκπαιδευτικό υλικό και προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης. Για τις απαντήσεις σας και τυχόν απορίες ή διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

 

 

 

 

 

Η αφασία του Ταντάλου 

 

 

Πριν από έξι μήνες, η Google, η πιο διάσημη “μηχανή αναζήτησης” στο Ίντερνετ, ανακοίνωσε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο: την ηλεκτρονική αποθήκευση 15 εκατομμυρίων τίτλων βιβλίων, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε τέσσερις μεγάλες δημόσιες βιβλιοθήκες ( τρεις αμερικανικές και μια βρεταννική ). Το εγχείρημα αυτό, που θα ολοκληρωθεί σε έξι χρόνια, χαρακτηρίστηκε “η πιο μεγάλη επανάσταση στον κόσμο του βιβλίου από τον Γουτεμβέργιο”.

Η Γηραιά Ήπειρος αντεπιτίθεται. Τον Απρίλιο, 19 ευρωπαϊκές δημόσιες βιβλιοθήκες δεσμεύτηκαν ότι θα αναλάβουν μια κοινή πρωτοβουλία για την “οργανωμένη ψηφιοποίηση των έργων που συγκροτούν την πνευματική κληρονομιά της ηπείρου μας”. Μιαν ανάλογη δέσμευση ανέλαβαν στις αρχές Μαΐου στο Παρίσι, στην πολυσυζητημένη πανευρωπαϊκή συνδιάσκεψη για τον πολιτισμό, έξι χώρες ( Γαλλία, Πολωνία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ουγγαρία ).

Αν όλα αφεθούν στα χέρια της Google, που υπόσχεται δωρεάν πρόσβαση για όλους σε αυτήν την τεράστια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, η αμερικανική αυτή εταιρία θα αποκτήσει “την εξουσία της φωτιάς σαν τον Δία”, λέει ένας Γάλλος εκδότης. “Σήμερα η προσφορά της φαίνεται δελεαστική, αλλά κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί στο μέλλον. Η Google θα διαθέτει ένα πανίσχυρο μονοπώλιο που θα της επιτρέπει να επιβάλλει τους όρους της σε κάθε μελλοντική διαπραγμάτευση”. Άλλοι επισημαίνουν τον κίνδυνο της πλήρους ηγεμονίας της αγγλικής γλώσσας και ανησυχούν ότι το εμπορικό συμφέρον ενδεχομένως να οδηγήσει την εταιρεία στην αλλαγή των κανόνων επί το αντιδημοκρατικότερον.

Σήμερα. όλοι έχουμε τη δυνατότητα πρόσβασης σε αναρίθμητες γραπτές πηγές μέσω Ίντερνετ, ενώ, σε λίγα χρόνια, η δυνατότητα αυτή θα έχει πάρει ιλιγγιώδεις διαστάσεις. Όμως, ιλιγγιώδες γίνεται και το χάσμα ανάμεσα στην υπαρκτή δυνατότητα και στη μαζική αξιοποίησή της ( και εννοούμε την εμβάθυνση και όχι το πλατσούρισμα ).

Μια ζωή δε φτάνει όχι για να διαβάσουμε, αλλά για να πληροφορηθούμε την ύπαρξη των περίπου 100 εκατομμυρίων διαφορετικών βιβλίων που έχουν μέχρι σήμερα τυπωθεί. Μόνο που η προσφορά της Google θυμίζει το μαρτύριο του Τάνταλου. Εξαίσιοι καρποί κρέμονταν πάνω από το κεφάλι του μυθολογικού ήρωα, όταν όμως εκείνος άπλωνε τα χέρια για να τους φτάσει, ο άνεμος μετακινούσε τα κλαριά. Καθηλωμένος σε ένα λάκκο με νερό, ο Τάνταλος δεν μπορούσε ούτε την πείνα του ούτε τη δίψα του να ικανοποιήσει, αφού κάθε φορά που έσκυβε να πιει, το νερό χανόταν μες τη γη.

Το μαρτύριο του σύγχρονου Τάνταλου δεν είναι η αναπάντεχη ανύψωση των κλαριών, αλλά η έλλειψη ελεύθερου χρόνου, επιθυμίας, διάθεσης και κινήτρων για την απόλαυση των ψηφιακών οπωρών. Αντί να ονειρευόμαστε τα φρούτα, ανησυχούμε μήπως χάσουμε τη λασπωμένη γούρνα μας. Συνήθως, η ανάγνωση είτε έχει καθαρά χρησιμοθηρικό χαρακτήρα ( όπως συμβαίνει στη Γ’ Λυκείου ), είτε λειτουργεί σαν αγχολυτικό: διαβάζουμε βιβλία φυγής, καταπίνουμε τυπωμένα ηρεμιστικά, τύπου “Κώδικα Ντα Βίντσι”. ταυτόχρονα, πληθαίνουν τα αδιάβαστα και ατσαλάκωτα βιβλία στα ράφια μας, όπως πληθαίνουν στην ατζέντα μας τα ονόματα των φίλων με τους οποίους ουδέποτε θα βρεθούμε – και ας ανανεώνουμε κάθε τόσο την υπόσχεση.

 

 

 

Προτεινόμενες δραστηριότητες

 

 

Α. Να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενο του κειμένου συντάσσοντας μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων.

 

Β. Το κείμενό που σας δόθηκε είναι άρθρο. Να εντοπίσετε σε αυτό τρία χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου κειμενικού είδους.

 

Γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. Ποια πιστεύετε ότι είναι η πρόθεση της συγγραφέως στα συγκεκριμένα σημεία;

 

Δ. “Άλλοι επισημαίνουν τον κίνδυνο της πλήρους ηγεμονίας της αγγλικής γλώσσας και ανησυχούν ότι το εμπορικό συμφέρον ενδεχομένως να οδηγήσει την εταιρεία στην αλλαγή των κανόνων επί το αντιδημοκρατικότερον”.

Η σύνταξη του παραπάνω αποσπάσματος είναι η ενεργητική. Να τη μετατρέψετε σε παθητική. Στη συνέχεια, να σχολιάσετε τις διαφορές που προκύπτουν στο ύφος.

 

Ε. “Συνήθως, η ανάγνωση είτε έχει καθαρά χρησιμοθηρικό χαρακτήρα ( όπως συμβαίνει στη Γ’ Λυκείου ), είτε λειτουργεί σαν αγχολυτικό”. Σε ένα δοκίμιο πειθούς ( 500 – 600 λέξεων ) να παρουσιάσετε συγκεκριμένα παραδείγματα που να επιβεβαιώνουν τη ρήση της συγγραφέως. Στη συνέχεια, να εστιάσετε στους τρόπους με τους οποίους το σχολείο θα μπορούσε να συνεισφέρει στην καλλιέργεια συνειδητών αναγνωστών. Υπάρχουν συγκεκριμένες ενέργειες που και εσείς ως μαθητές θα μπορούσατε να κάνετε προς αυτήν την κατεύθυνση;

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Έκθεση, Προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση

Για τους νέους – Προτεινόμενο θέμα Έκθεσης

Στο δοκίμιο “Για τους νέους”, ο Μανώλης Ανδρόνικος επιχειρεί να προσεγγίσει τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μεγαλύτερης γενιάς συνηθίζουν να σκιαγραφούν τους νέους. Παρότι το κείμενο έχει γραφεί πολλά χρόνια πριν ( το 1967 ) είναι επίκαιρο στο εξής σημείο: Οι άνθρωποι λειτουργούμε με στερεότυπα, κάτι το οποίο είναι σε έναν βαθμό φυσιολογικό. Το πρόβλημα και σε κοινωνικό και σε ατομικό επίπεδο ξεκινά, όταν δεν έχουμε επίγνωση αυτής της πραγματικότητας και πιστεύουμε ότι αυτές οι απόλυτες θέσεις είναι και αληθείς.

Στο μάθημα της Έκθεσης μαθαίνουμε ότι η ανεκτικότητα και η αποδοχή της ετερότητας είναι οι βάσεις κάθε διαλόγου και κάθε ουσιαστικής κοινωνικής εξέλιξης. Η τυφλή αποδοχή στερεοτυπικών διαχωρισμών και ομαδοποιήσεων είναι η ρίζα της κοινωνικής παθογένειας. Ο Ανδρόνικος με αφοπλιστική ειλικρίνεια καταθέτει τον προβληματισμό του και καλεί τον αναγνώστη να συμμετάσχει σ’αυτόν. Δε δίνει απαντήσεις απόλυτες, μας καλεί να αποφύγουμε την προχειρότητα και την ευκολία να αποδώσουμε χαρακτηρισμούς, μας ζητά να αναγνωρίσουμε την πολυπλοκότητα και το βάθος αυτής της σκιαγράφησης.

Το δοκίμιο έχει συμπεριληφθεί και στον τόμο με τα προτεινόμενα δοκίμια του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου. Πρόκειται για μια εξαιρετική συλλογή κειμένων τα οποία σταδιακά θα παρουσιάσουμε, προσεγγίζοντάς τα από μια διαφορετική οπτική γωνιά. Στο τέλος των κειμένων παραθέτουμε τις προτεινόμενες ασκήσεις του Φιλολογικού για το κάθε κείμενο. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας για τυχόν απορίες και τις απαντήσεις σας.

 

Στη συνέχεια, παρατίθεται το δοκίμιο του Μανώλη Ανδρόνικου “Για τους νέους”.

 

 

 

 

Για τους νέους

 

 

[…] Το πρόβλημα μένει πάντα ανοιχτό: τι ζητούν σήμερα οι νέοι και τι μπορούμε να τους προσφέρουμε, όσοι έχουμε πια φτάσει στην ώριμη ηλικία; Είμαι δάσκαλος χρόνια πολλά και έχω, νομίζω, δικαίωμα να πω, για μια ακόμη φορά, τη γνώμη μου. Αφετηρία μου η σοφή ρήση του Σπινόζα πως πρέπει να κατανοούμε και όχι να κατηγορούμε ή να περιγελούμε.

Είναι καιρός που μια μεγάλη μερίδα από τους πιο τίμιους και άξιους ανθρώπους αισθάνονται υπόλογοι απέναντι στους νέους. Ένα βαθύτατο «πλέγμα ενοχής» καθορίζει τη στάση τους και τη σκέψη τους απέναντι στη νέα γενιά με την ορμητική αγνότητα και την επαναστατική ειλικρίνεια. Απέναντι στη μακάρια ικανοποίηση του «κατεστημένου» που μυκτηρίζει την ασυδοσία και την ασέβεια των νέων, στέκονται οι άνθρωποι αυτοί με «συντριβή και ταπεινοσύνη», με την πιο σκληρή διάθεση αυτοκριτικής, έτοιμοι να υπερθεματίσουν στα «κατηγορώ» της νέας γενιάς, πρόθυμοι να δικαιολογήσουν και να δικαιώσουν κάθε πράξη της, κάθε λόγο της, κάθε παρεκτροπή της, ακόμη και πράξεις που μπορεί να είναι εγκληματικές. Για όλα αυτά είμαστε υπεύθυνοι εμείς, λένε, οι νέοι αντιδρούν, με όποιο τρόπο μπορούν, σε μια κοινωνία που δεν τους πρόσφερε παρά την υποκρισία και την απάτη, τη βία και τον πόλεμο, τη θεοποίηση του άνομου συμφέροντος.

Φοβούμαι πως και οι κατήγοροι και οι συνήγοροι των νέων αντικρίζουν με πολλή ευκολία το πρόβλημα και κατορθώνουν να απαλλαγούν απ’ αυτό χωρίς μεγάλο κόπο. Είτε ρίξουμε την ευθύνη στους νέους είτε τους απαλλάξουμε ολότελα από κάθε ευθύνη, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να τους αντιμετωπίσουμε και να τους βοηθήσουμε. Όταν εκμηδενίσουμε τον ένα από τους δύο παράγοντες, τους νέους ή τους ώριμους, παύει να υπάρχει πρόβλημα συνεργασίας των δύο, συναγωνισμού ή όπως αλλιώς θέλουμε να το ονομάσουμε. Αυτό σημαίνει φυγομαχία και αδιαφορία για τους νέους και όχι ενδιαφέρον και κατανόηση, έστω και αν η στάση αυτών που τους δικαιώνουν απόλυτα ξεκινά από αληθινή αγάπη προς αυτούς.

Πρώτα πρώτα το σχήμα «νέος ώριμος» είναι παραπλανητικό. Ύστερα είναι αμφίβολο αν μπορούμε να συλλάβουμε με πληρότητα, ακρίβεια και διαύγεια τη στάση των νέων, τα αιτήματά τους και τις αντιδράσεις τους. Είμαι σχεδόν βέβαιος πως σ’ αυτό το σημείο δεν μπορούν να μας βοηθήσουν ούτε οι ίδιοι οι νέοι, που αναζητούν τον κόσμο και τον εαυτό τους, όντας γεμάτοι ερωτηματικά και απορίες. Ένα είναι βέβαιο, ο νέος άνθρωπος είναι έτοιμος να ριχτεί στη ζωή με τόλμη και ειλικρίνεια, με γενναιότητα και καθαρές προθέσεις. Συχνά φανταζόμαστε πως οι νέοι είναι ρομαντικοί, ονειροπαρμένοι, απροσγείωτοι. Αν δεν κάνω λάθος, η κρίση οφείλεται σε δική μας παρεξήγηση, σε κακή εκτίμηση των εκδηλώσεών τους. Οι νέοι έχουν, νομίζω, ένα δικό τους ρεαλισμό, κάποτε ωμό και επικίνδυνο, πάντοτε όμως αδιάβρωτο από τις καταχθόνιες διεργασίες της κοινωνικής ιδεολογίας. Οδεύουν ωστόσο με γρήγορο βηματισμό στο δρόμο που θα τους οδηγήσει στην κοινωνία των «ώριμων», στο χώρο όπου ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει δημιουργήσει τα θαυμάσια τέρατα που μας συντηρούν και μας πανικοβάλλουν. Η απόλυτη άρνηση του ανθρώπινου πολιτισμού και η επιστροφή στη «φυσική» ζωή αποτελεί απλοϊκή, εύκολη και απραγματοποίητη λύση. Ακόμα και οι «χίπυς», στην πιο ακραία περίπτωση, εγκαταλείποντας την ανθρώπινη κοινωνία έπαιρναν μαζί τους πολλές από τις καταχτήσεις της, περιορίζομαι να αναφέρω μια μονάχα, την κιθάρα. Είτε το θέλουμε είτε όχι είμαστε υποχρεωμένοι να ζήσουμε – και θα είναι υποχρεωμένα και τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας να ζήσουν σ’ αυτό τον κόσμο, που τον συγκροτούν και τα μηχανικά και τα ανθρώπινα «τέρατα», με όλες τις αρετές και τις κακίες τους. Τίποτε δε θα κερδίσουν αυτά τα παιδιά από τη δική μας εμπειρία μέσα στον κόσμο, όπου θα ζήσουν;

Προτού δώσω εγώ την απόκριση την έχουν δώσει, τη δίνουν κάθε μέρα οι ίδιοι οι νέοι, που διαβάζουν άπληστα, που πηγαίνουν στο θέατρο, που παρακολουθούν ομιλίες. Τι αναζητούν στα βιβλία και στα θεάματα και στα ακροάματα οι νέοι, αν όχι την εμπειρία των παλαιοτέρων, που τους αναγνωρίζουν τη σοφία και τη γνώση της πλουσιότερης εμπειρίας; Αυτή τη γνώση μπορούν να τους τη μεταδώσουν όχι μονάχα οι τεχνίτες και οι σοφοί, αλλά ο καθένας από μας, ο πατέρας, ο φίλος, ο δάσκαλος, με μια προϋπόθεση, καίρια και αποφασιστική: την ειλικρίνεια. Αν ανοίξουμε στα παιδιά την καρδιά μας και τους αποκαλύψουμε γυμνή την αλήθεια για όσα γνωρίσαμε στη ζωή, τις χαρές και τις πίκρες μας, τις καταχτήσεις μας και τις απογοητεύσεις μας, τα όνειρά μας και τα επιτεύγματά μας, τα χτυπήματα και τις πληγές, αλλά και τις πονηριές μας και τις ατιμίες μας, τις αδυναμίες και τις μικρότητες έναν απολογισμό τίμιο και θαρραλέο, όπου χωρίς καμιά λογοκρισία να έχουν αναγραφεί και οι αρετές και οι κακίες μας και τα φωτεινά και τα σκοτεινά σημεία της δράσης μας.

Μια τέτοια εικόνα μπορούμε να δώσουμε όλοι, όμως οι τεχνίτες του λόγου έχουν την ικανότητα, και την υποχρέωση, να μεταφέρουν στους νέους συμπυκνωμένες και ανάγλυφες τις εμπειρίες μας όλες, και των απλών ανθρώπων και των σοφών και των ισχυρών και των αδύναμων και των βασανισμένων και των ευτυχισμένων. Πέρα από τις φιλολογικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις, τις νόμιμες και τις πλαστές, ο λογοτέχνης οφείλει να ανασυνθέσει με αυταπάρνηση και ειλικρίνεια τη μορφή του κόσμου που γνώρισε. Αν με την έμφυτη ικανότητα και την άσκηση κατορθώσει να δώσει στους νέους τα αληθινά προβλήματα που αντιμετώπισε η δική του γενιά, απογυμνωμένα από τις συμβατικές επικαλύψεις και τα εφήμερα πυροτεχνήματα, τις προσδοκίες της δικής του νιότης, τους αγώνες της, τα χτυπήματα, τα κέρδη και τις ζημίες, αν αποκαλύψει τα αληθινά τραύματα και τα γνήσια εύσημα της δικής του γενιάς, αν προχωρώντας εκμυστηρευθεί χωρίς συνειδητή ή ασυνείδητη υποκρισία τα σημερινά του όνειρα ή τη σημερινή του απελπισία, αν κατορθώσει να δείξει στους νέους πως δεν είναι μόνο αυτοί που χάνουν ό,τι αγαπούν, που αναγκάζονται να συμβιώσουν με όσα μισούν, που στέκονται αδέκαστοι και καθαροί, που ξαγρυπνούν για τους καημούς των διπλανών τους, που πονούν για τα αδικοσκοτωμένα παλικάρια των ανόσιων πολέμων, αν δίπλα σ’ όλα τούτα τους πει απερίφραστα και θαρραλέα πως η πείρα του του αποκάλυψε την απλή και γι’ αυτό πολύτιμη αλήθεια του σολωμικού στίχου: «δεν το ‘λπιζα να ‘ν’ η ζωή μέγα καλό και πρώτο!» Αν τους μεταδώσει κάτι τέτοιο, και ο ίδιος θα πρέπει να αισθάνεται ικανοποιημένος για την προσφορά του, αλλά προπάντων οι νέοι κάτι θα έχουν κερδίσει από μας τους «ώριμους». Ίσως να τους γλιτώσουμε από άσκοπες και βασανιστικές περιπλανήσεις στους χώρους, όπου πληγώσαμε και μεις τα νιάτα μας και όπου έχουν απομείνει πολλοί από τους πιο εκλεκτούς συντρόφους μας.

 

Παιδεία ή υπνοπαιδεία, Αθήνα 1976

 

 

Λέξεις – όροι

 

Σπινόζα: Ολλανδός φιλόσοφος του 17ου αι. Έργο του η “Ηθική”.

μυκτηρίζω: περιφρονώ, χλευάζω, ειρωνεύομαι, περιγελώ

 

 

 

 

 

Προτεινόμενες δραστηριότητες

 

 

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου ( 100 -120 λέξεις ).

 

Β. “…πρέπει να κατανοούμε και όχι να κατηγορούμε ή να περιγελούμε”:

Σε μια παράγραφο ( 80 – 100 λέξεων ), να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω φράσης.

 

Γ. Ο Ανδρόνικος επισημαίνει ότι οι άνθρωποι μεγαλύτερης γενιάς πολλές φορές υιοθετούν δύο ακραίες συμπεριφορές απέναντι στους νέους. Αφού τις εντοπίσετε και τις καταγράψετε με παραπομπές στο κείμενο, να σχολιάσετε την πρόθεση του συγγραφέα στο συγκεκριμένο σημείο.

 

Δ. Να δώσετε από μια συνώνυμη λέξη για τις παρακάτω λέξεις που συναντάμε στο κείμενο:

ζητούν, ρήση, υπόλογοι, υπερθεματίσουν, ευκολία

 

Ε. Η δική μας εποχή φαντάζει αρκετά μακρινή και διαφορετική από την κοινωνία στην οποία ζούσε ο Μανώλης Ανδρόνικος. Οι αλλαγές είναι ταχύτατες, η ρευστότητα και η αβεβαιότητα είναι ο κανόνας της ζωής μας. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας ( 500 – 600  λέξεις ) να αναφερθείτε στα εφόδια που χρειάζεται ο νέος άνθρωπος, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο. Ο μεγαλύτερος άνθρωπος μπορεί να βοηθήσει τον νεώτερο σ’αυτή του την προσπάθεια; Αν ναι, με ποιους τρόπους θα μπορούσε να συμβεί αυτό;

 

 

 

 

• By Ρίτα Σουλάρη
• Έκθεση, Προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση

Η τεχνική και το ιδεώδες – Προτεινόμενο θέμα Έκθεσης

Με τον τίτλο “Η τεχνική και το ιδεώδες” δημοσιεύτηκε στο Βήμα στις 07 – 06 – 1998 το κείμενο που ακολουθεί. Συγγραφέας του είναι ο στοχαστής Παναγιώτης Κονδύλης. Το κείμενο είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σήμερα, όπως και όλη η ρηξικέλευθη σκέψη του Κονδύλη. Υπάρχουν κείμενα και άφθονο υλικό στο διαδίκτυο, για όποια και για όποιον θα επιθυμούσε να έρθει σε επαφή με το έργο του. Δυστυχώς χάθηκε πρόωρα, την ίδια χρονιά που δημοσιεύεται το κείμενο που παραθέτουμε. Τα βιβλία του και εν γένει η σκέψη του θεωρούνται σημεία αναφοράς για την Πολιτική Φιλοσοφία και σκέψη.

 

 

 

 

Στη συνέχεια, παραθέτουμε το κείμενο. Πιστεύουμε ότι μπορεί να βοηθήσει την υποψήφια και τον υποψήφιο να κατανοήσει δύσκολες έννοιες – όπως τη μαζοποίηση, τα βιοηθικά και βιοπεριβαλλοντικά διλήμματα  – καθώς ο Κονδύλης κατορθώνει παραθέτοντας και την ιστορική πορεία του φαινομένου να μας εισάγει στην κατανόησή του. Φυσικά, εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι σε τέτοιου είδους κείμενα, το σημαντικό είναι η αναγνώστρια και ο αναγνώστης να συνειδητοποιούν ότι όσο πλησιάζουμε ένα φαινόμενο, τόσο πολλαπλασιάζονται τα ερωτήματα και λιγοστεύουν οι απαντήσεις.

 

 

Η τεχνική και το ιδεώδες

 

 

Οι νεώτερες συζητήσεις περί τεχνικής στρέφονται γύρω από δύο μεγάλα θέματα. Αφενός, πρόκειται για τις επιπτώσεις του τεχνικού τρόπου σκέψης και της τεχνικής πράξης πάνω στην “ουσία” ή στην “ανθρωπιά” του ανθρώπου ως προσώπου. Αφετέρου, πρόκειται για τις συνέπειες των τεχνικών εξελίξεων σε ό,τι αφορά την ανθρωπότητα ως σύνολο, η οποία αυτή τη φορά – καθώς ενδιαφέρει η ζωή και η επιβίωσή της – θεωρείται ως συλλογική οντότητα και ως βιολογικό είδος. Πάνω στα δύο αυτά προβλήματα διατυπώθηκαν όλες οι δυνατές αισιόδοξες ή απαισιόδοξες απόψεις και δεν είναι δυνατό να πει κανείς κάτι σχετικά δίχως να επαναλάβει πράγματα ήδη ειπωμένα. Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μας. Εμάς μας ενδιαφέρει περισσότερο η ενδεικτική σημασία του γεγονότος ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες το κέντρο βάρους της συζήτησης μετατοπίστηκε από το πρώτο θέμα στο δεύτερο. Ασφαλώς τα δύο θέματα διασταυρώνονται σε ουσιώδη σημεία, προπαντός αν κάποιος, σκεπτόμενος με το πνεύμα της ανθρωπιστικής παράδοσης, πιστεύει ότι η επιβίωση είναι δυνατή και εύλογη μονάχα ως ηθικά αγαθός βίος. Ωστόσο, η διαφορά ανάμεσα στις δύο προβληματικές παραμένει εννοιολογικά σαφής και μεθοδικά χρήσιμη. Και η μετάβαση από το ιδεώδες της ολόπλευρης προσωπικότητας στο ιδεώδες της συλλογικής επιβίωσης σημαδεύει μια βαθιά ιστορική τομή.

 

Η αύξουσα απόσταση ανάμεσα στην ανθρωπιστική και στην τεχνική παιδεία αποτυπώθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 στη γνωστή ρήση για τις δύο “κουλτούρες”. Η ρήση αυτή γεννούσε την εντύπωση ότι δύο περίπου ισοδύναμες τάσεις αναμετριούνται και η έκβαση της αναμέτρησης παραμένει ανοιχτή. Η τέτοια εντύπωση ήταν απατηλή. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνικής μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε προδιαγράψει την κατάρρευση της ανθρωπιστικής παιδείας και μόνο η επήρεια του νόμου της αδράνειας διασφάλιζε τη σχετικά μακρά επιβίωση του αστικού πνεύματος μέσα στον κόσμο της μαζικής δημοκρατίας. Έτσι, η κατάρρευση πήρε τη μορφή ανώδυνου θανάτου, τον οποίο ακολούθησε μια πολυτελής κηδεία. Ακριβώς όταν πρωτοδιατυπώθηκε η παραπάνω ρήση, η ανθρωπιστική παιδεία έχανε την τελευταία της μάχη ενάντια στις ενωμένες δυνάμεις της πολιτισμικής επανάστασης και της οικονομίας, οι οποίες παρά την αντίθεσή τους, ασπάζονταν από κοινού το σύνθημα ότι η παιδεία πρέπει να τεθεί στην υπηρεσία της “πράξης” και της “κοινωνίας”. Με τις λέξεις αυτές η κάθε πλευρά εννοούσε κάτι διαφορετικό. Δεν ήταν δύσκολο όμως να προβλέψει κανείς τίνος η ερμηνεία θα επικρατούσε.

 

 

 

Αισθητική του παλιατζίδικου

 

Ωστόσο η πολιτισμική επανάσταση της δεκαετίας του 1960 και του 1970 προχώρησε ακόμη περισσότερο. Υιοθέτησε βασικά μοτίβα της παλαιότερης καλλιτεχνικής avant-garde και προλείανε τον δρόμο του «μεταμοντερνισμού» γκρεμίζοντας τις ιεραρχίες του ανθρωπιστικού παιδευτικού κανόνα και νομιμοποιώντας ό,τι πριν φαινόταν καθημερινό ή τετριμμένο μέσω της σουρεαλιστικής «αισθητικής του παλιατζίδικου». Παράλληλα αποσυντέθηκε το ιδεώδες της προσωπικότητας που θεμελιωνόταν στις ιεραρχίες αυτές, κάνοντας τόπο στην αντίληψη ενός ρευστού εγώ, ανοιχτού σε όλες τις δυνατότητες της «αυτοπραγμάτωσης». Η πρόθεση ήταν χειραφετητική, όμως το χειροπιαστό αποτέλεσμα ήταν η διαμόρφωση και ενίσχυση των πνευματικών στάσεων οι οποίες συνυφαίνονται με τη λειτουργία μιας μαζικής δημοκρατίας, στηριζόμενης στη μαζική παραγωγή και στη μαζική κατανάλωση.

Η αντίθεση ανάμεσα στις «δύο κουλτούρες», υπό την έννοια δύο διαφορετικών παιδευτικών ιδεωδών, διευθετήθηκε έτσι από μόνη της, μολονότι όσοι τράφηκαν με την ανθρωπιστική παιδεία το κατάλαβαν αυτό πολύ αργά και πολύ απρόθυμα. Τη δραστική τούτη λύση την επέβαλαν αντικειμενικοί λόγοι και όχι π.χ. η πρωταρχική και αθεράπευτη ασυμβιβασία της ανθρωπιστικής παιδείας με την τεχνική καθ’ εαυτήν. Μέσα στην αστική – ανθρωπιστική ιεραρχία των πνευματικών αξιών η επιστήμη κατείχε υψηλότατη θέση, στενά δεμένη μαζί της ήταν η τεχνική, και ο μεγάλος τεχνικός ­ είτε ως μοναχικός εφευρέτης είτε ως δαμαστής των φυσικών δυνάμεων για οικονομικούς σκοπούς ­ πρόβαλλε ως νέος Προμηθέας μέσα στο πάνθεο των μεγάλων ατόμων, δίπλα στον καλλιτέχνη και στον φιλόσοφο. Ηταν και ο ίδιος αδρή ενσάρκωση του αστικού ιδεώδους της προσωπικότητας και η εργασία του όφειλε να δημιουργήσει τις υλικές προϋποθέσεις για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας εν γένει. Ωστε η τεχνική όφειλε να υπηρετήσει την ανάπτυξη εκείνου το οποίο θεωρούσε κανείς ως άξιο να αναπτυχθεί με βάση το ανθρωπιστικό ιδεώδες της προσωπικότητας.

Αυτή ήταν η αστικοφιλελεύθερη σύνθεση τεχνικής και ανθρωπισμού και η μαρξιστική ουτοπία μιας εκτεχνικευμένης κοινωνίας ελεύθερων ολόπλευρων ατόμων δεν ήταν παρά η εσχατολογική εκδοχή τούτης της σύνθεσης. Την τεχνική δεν τη θεωρούσαν ως ύβριν ο αστός ή ο ανθρωπιστής, παρά τη μομφή αυτή τη διατύπωσαν πρώτοι οι πατριαρχικοί αριστοκράτες μεγαλογαιοκτήμονες και οι εκπρόσωποι του κλασικού συντηρητισμού, τον κόσμο των οποίων τον σάρωσε η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Μεταγενέστεροι εχθροί του φιλελευθερισμού υποστήριξαν, αντίθετα, ότι η τεχνική πρέπει να κατανοηθεί μάλλον ως ειμαρμένη παρά ως ύβρις και ότι η κατάφαση αυτής της ειμαρμένης, πέραν ανθρωπιστικών ελπίδων ή συντηρητικών αρών, θα μπορούσε να καταστήσει τον «Εργάτη» (Jünger) ή τους «Καίσαρες της Βιομηχανίας» (Spengler) ικανούς για μεγάλα ιστορικά επιτεύγματα.

 

 

 

«Δεξιά» και «αριστερά» καταφύγια

 

 

Μετά την αποσύνθεση του κλασικού συντηρητισμού η μομφή της ύβρεως παραχείμασε σε διάφορα «δεξιά» και «αριστερά» καταφύγια. Εγινε και πάλι επίκαιρη όταν ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις «δύο κουλτούρες» έληξε λόγω ατροφίας της μιας τους και όταν το ζήτημα της τεχνικής άρχισε πλέον να εξετάζεται όχι στην ατομικιστική προοπτική του ανθρωπιστικού παιδευτικού ιδεώδους αλλά κυρίως σε συνάρτηση με τη συλλογική επιβίωση. Η στροφή αυτή απέρρευσε από έναν διπλό φόβο: τον φόβο μπροστά σε έναν ατομικό πόλεμο και σε μιαν οικολογική κατάρρευση. Και στις δύο περιπτώσεις το παράδοξο είναι ότι όσο μεγαλώνει ο φόβος τόσο πιο απαραίτητη γίνεται η τεχνική, έτσι ώστε αποκλείεται η επιστροφή σε συνθήκες όπου θα έλειπαν όσοι κίνδυνοι γέννησε ακριβώς η τεχνική. Η ύπαρξη των ατομικών όπλων εξανάγκασε καθ’ εαυτήν τους πρωταγωνιστές του Ψυχρού Πολέμου να διευρύνουν και να τελειοποιήσουν τα οπλοστάσιά τους ήδη προκειμένου να διαθέτουν δυνατότητα αποτροπής. Η πιθανότητα και η καταστροφικότητα ενός ατομικού πολέμου αυξανόταν παράλληλα με την προσπάθεια της αποτροπής, δηλαδή της παρεμπόδισης του πολέμου διά μέσου επιπρόσθετης τεχνικής προόδου. Ο φαύλος κύκλος τερματίστηκε όχι από την εσωτερική λογική αυτής της κατάστασης αλλά από εξωτερικούς παράγοντες, οι οποίοι εξανάγκασαν σε υποχώρηση τον έναν από τους δύο ανταγωνιστές.

Πολύ λιγότερο πρέπει να αναμένεται η επέμβαση του από μηχανής θεού στον οικολογικό τομέα. Αν εδώ υπάρχει πράγματι κάποια διέξοδος, αυτή είναι ότι η τεχνική θα εξουδετερώσει η ίδια τις ανεπιθύμητες παρενέργειές της. Παράγει όμως αυτές τις παρενέργειες ακριβώς επειδή η αναπαραγωγή της κοινωνικής ζωής εξαρτάται όλο και περισσότερο από τεχνικές διαδικασίες και εξελίξεις. Ακόμη και οι σφοδρότεροι κατήγοροι της σύγχρονης τεχνικής δεν θα μπορέσουν να αμφισβητήσουν ότι χωρίς υψηλή εκτεχνίκευση θα κατέρρεε ο ανεφοδιασμός των σημερινών μαζικών κοινωνιών. Ήδη η διατροφή έξι (και αύριο οχτώ ή δέκα) δισεκατομμυρίων ανθρώπων καθιστά αναπόδραστες εκτεταμένες τεχνικές επεμβάσεις στη φύση και η οικολογική επιβάρυνση θα αυξηθεί αναγκαστικά στον βαθμό που οι παγκόσμιες καταναλωτικές προσδοκίες θα προσανατολισθούν στο δυτικό πρότυπο. Ο φόβος μπροστά στις συνέπειες της τεχνικής και οι τεχνικές ανάγκες της κοινωνίας αυξάνονται παράλληλα, ενώ τόσο ο φόβος όσο και οι ανάγκες ανάγονται σε υπαρξιακά – βιολογικά αίτια.

Δεν ενδείκνυται πάντοτε να κάνει κανείς την ανάγκη φιλοτιμία, συχνά όμως το απαιτούν οι εκάστοτε ιδεολογικές ανάγκες. Σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο η σημερινή Δύση κατανοεί και νομιμοποιεί τον εαυτό της, η τεχνική δεν είναι απλώς κάτι κοινωνικά απαραίτητο αλλά επιπλέον συνδέεται και με το δυτικό ιδεώδες περί ελευθερίας. Αφενός αποτελεί, όπως λέγεται, δημιούργημα και συνάμα επιβεβαίωση της ορθολογικότητας εκείνης, η οποία προστατεύει τα πνεύματα από τη σκοταδιστική «μεταφυσική», επομένως ενισχύει πραγματιστικές ή ανεκτικές στάσεις και έτσι εδραιώνει την πλουραλιστική δημοκρατία. Αφετέρου η τεχνική συναρτάται με ένα άλλο έρεισμα της δημοκρατίας, την ελεύθερη οικονομία. Γιατί η τελευταία χρειάζεται οπωσδήποτε την τεχνική πρόοδο και την προωθεί αδιάκοπα μέσω του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων.

 

 

 

Αντιδημοκρατικός ανορθολογισμός

 

Τούτη η άκρως γενναιόδωρη σύνδεση της τεχνικής με μιαν ορθολογικότητα, η οποία τάχα υπηρετεί την ελευθερία, συμβάλλει ασφαλώς στην καθησύχαση των υπαρξιακών φόβων και γεννά το παρήγορο αίσθημα ότι τουλάχιστο κάνει κανείς ό,τι είναι πολιτικά και ηθικά ορθό, έστω και αν δεν γνωρίζει πού μας οδηγεί αυτό το ορθό. Αν δεν υπεισερχόταν ο ιδεολογικός – ψυχολογικός παράγοντας, θα ήσαν ηπιότερες οι μομφές που διατυπώνουν οι φύλακες της political correctness εναντίον της «εχθρότητας προς την τεχνική» ως έκφρασης ενός αντιδημοκρατικού ανορθολογισμού.

Οι μομφές αυτές γίνονται τόσο σφοδρότερες όσο περισσότερο απειλεί να διαφύγει κάθε ελέγχου ο φόβος που συνεχίζει να υπάρχει πίσω από τις καθησυχάσεις και τις παρηγόριες.

Βέβαια, παρά τις ιδεολογικές υπερασπίσεις της τεχνικής, το γόητρό της έχει μειωθεί στα τελευταία 20 χρόνια. Πρακτικά αποφασιστικό παραμένει ωστόσο το γεγονός ότι κανείς δεν έχει να προτείνει μια ρεαλιστική εναλλακτική λύση προς την τεχνική πρόοδο. Οσο καθαρότερα διαγράφεται πίσω από τον Προμηθέα ο μαθητευόμενος μάγος τόσο εντείνεται η εξάρτηση από τις εμπνεύσεις του. Εμπιστεύεται κανείς την τύχη του στην τεχνική χωρίς να την εγκωμιάζει και χωρίς να υπερβαίνει ολοκληρωτικά μιαν εσωτερική δυσπιστία. Οι πλείστοι άνθρωποι στις δυτικές κοινωνίες, αν καθόλου στοχάζονται πάνω σε τέτοια ζητήματα, ελπίζουν προφανώς ότι η τεχνική θα βρει εγκαίρως τις απαιτούμενες λύσεις. Η ελπίδα ως μορφή παραίτησης μοιάζει η ψυχολογικά προσφορότερη διέξοδος, όταν θέλει κανείς να αποφύγει μορφές παραίτησης πολύ χειρότερες.

Έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες επιλογής. Αν η τεχνική συνθηκολογήσει σε παγκόσμιο επίπεδο μπροστά στη δημογραφική και στην οικολογική επιβάρυνση, τότε σίγουρα μας περιμένει ο κανιβαλισμός. Υπ’ αυτήν την έννοια ο ανθρωπισμός συνεχίζει να εξαρτάται από την τεχνική. Αλλά ένας ανθρωπισμός ο οποίος με τα νώτα στον τοίχο αγωνίζεται ίσα ίσα για να αποφευχθούν οι χείριστες καταστροφές και να διασωθεί η βιολογική ουσία του είδους «άνθρωπος» είναι γι’ αυτόν και μόνο τον λόγο ένας κολοβωμένος ανθρωπισμός. Το αστικοφιλελεύθερο ανθρωπιστικό ιδεώδες κατέρρευσε εξαιτίας της τεχνικής προόδου, η οποία κατέστησε δυνατή τη μετάβαση στη μαζική δημοκρατία της μαζικής παραγωγής και της μαζικής κατανάλωσης. Αν παρ’ όλ’ αυτά η τεχνική παραμένει ο έσχατος φύλακας του ανθρωπισμού, ο λόγος είναι ότι στο μεταξύ άλλαξε ριζικά η σημασία του τελευταίου.

 

Πηγή

 

Η τεχνική και το ιδεώδες – Κάποιες παρατηρήσεις

 

Το κείμενο του Κονδύλη είναι εξαιρετικά πυκνό και ουσιαστικό. Παρότι υπάρχουν διασκευές του για σχολική χρήση προτιμήσαμε να το παραθέσουμε ολόκληρο, ώστε να μην επέμβουμε αυθαίρετα στις νοηματοδοήσεις του γράφοντος.

Οι προτεινόμενες ασκήσεις επί του κειμένου, είναι ασκήσεις που η μαθήτρια και ο μαθητής μπορούν να αντιμετωπίσουν. Πίστη μας είναι ότι η επαφή και με πιο απαιτητικά κείμενα βοηθά τους μαθητές να κατανοήσουν ότι τα φαινόμενα είναι πολυδυναμικά και η αλληλεπίδραση είναι συνεχής.

 

 

 

Προτεινόμενες ασκήσεις επί του κειμένου

 

 

Α. Το κείμενο “Η τεχνική και το ιδεώδες” δημοσιεύτηκε στον τύπο. Σε ποιο κειμενικό είδος θεωρείτε ότι ανήκει; Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά που να πιστοποιούν την απάντησή σας με παραπομπές στο κείμενο.

 

Β. Να εντοπίσετε την τέταρτη παράγραφο του κειμένου “Η αντίθεση ανάμεσα…ιδεώδες της προσωπικότητας” έναν τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

 

Γ. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου ο Κονδύλης επιλέγει να χρησιμοποιήσει και την επίκληση στο συναίσθημα ως τρόπο πειθούς. Αφού εντοπίσετε τα σημεία αιτιολογήστε την επιλογή του αυτή λαμβάνοντας υπόψη την πρόθεσή του, όπως αυτή αποτυπώνεται σε όλο το κείμενο.

 

Δ.  “Αν παρ’ όλ’ αυτά η τεχνική παραμένει ο έσχατος φύλακας του ανθρωπισμού, ο λόγος είναι ότι στο μεταξύ άλλαξε ριζικά η σημασία του τελευταίου”. Σε μια παράγραφο 100 – 120 λέξεων να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου του κειμένου.

 

Ε. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία σημεία που ο Παναγιώτης Κονδύλης κάνει χρήση εισαγωγικών. Τι επιδιώκει στην κάθε περίπτωση;

 

 

Υποδειγματικές απαντήσεις και θεωρία

 

Για τις απαντήσεις σας και τυχόν απορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας. Για να συμβουλευτείτε σημαντικά σημεία θεωρίας της έκθεσης μπορείτε να ανατρέξετε εδώ. Η σελίδα ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα με εκπαιδευτικό υλικό και προτεινόμενα θέματα Έκθεσης. Για τον τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος στο Φιλολογικό ανατρέξτε εδώ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Ασκήσεις Λατινικών, Θεωρία Λατινικών, Λατινικά

Μετατροπή προτάσεων σε μετοχές – Λατινικά

Η μετατροπή προτάσεων σε μετοχές είναι μια συνηθισμένη άσκηση τόσο στα Αρχαία Ελληνικά, όσο και στα Λατινικά. Στις γλώσσες αυτές η σύνταξη με μετοχή ή αντίστοιχη πρόταση είναι τις περισσότερες φορές ισοδύναμη. Φυσικά, υπάρχουν λεπτές σημασιολογικές διαφορές, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι αντιληπτές από τους σημερινούς αναγνώστες. Η γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός και σε κάθε περίπτωση από εμάς τους αναγνώστες αυτών των κειμένων λείπει η βιωματική εμπειρία, η ζώσα εμπειρία της ομιλίας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση της κατηγορηματικής μετοχής στα αρχαία Ελληνικά. Όπως είδαμε, η χρησιμοποίησή της από τους συγγραφείς υποδήλωνε την αντικειμενικότητα των γραφομένων.

Στη συνέχεια, θα εστιάσουμε στα κείμενα που βρίσκονται στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος των Λατινικών. Θα εντοπίσουμε τις προτάσεις, που είναι δόκιμο να μετατραπούν σε μετοχικές και θα προβούμε στις απαραίτητες αλλαγές, ώστε το αποτέλεσμα να είναι αποδεκτό.

 

 

 

 

 

Μετατροπή προτάσεων σε μετοχές – Κάποιες γενικές παρατηρήσεις

 

 

Η άσκηση της μετατροπής μπορεί να ζητηθεί με δύο τρόπους:

• Να ζητηθεί από εμάς να συμπτύξουμε μια δευτερεύουσα πρόταση στην αντίστοιχη μετοχή ( π.χ. μια αιτιολογική πρόταση σε αιτιολογική μετοχή ) ή
• Να μας δοθούν δύο κύριες προτάσεις και να μας ζητηθεί να μετατρέψουμε τη μια από τις δύο ( συνήθως την πρώτη ) σε μετοχή. 

 

 

Σημεία που πρέπει να προσέξουμε:

• Το σημαντικότερο σημείο σε οποιαδήποτε άσκηση μετατροπής στα Λατινικά είναι η χρονική αλληλουχία. Αυτή η επισήμανση θα μας καθοδηγήσει για τον χρόνο της μετοχής που θα χρησιμοποιήσουμε.
• Είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Λατινική γλώσσα δεν έχει μετοχή ενεργητικής φωνής για να δηλώσει το προτερόχρονο. 
• Όταν, λοιπόν, χρησιμοποιούμε μια μετοχή παρακειμένου – η οποία δηλώνει το προτερόχρονο – χρησιμοποιούμε υποχρεωτικά παθητική σύνταξη, εφόσον η μετοχή παρακειμένου ανήκει στην παθητική φωνή.  

 

 

Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μας δίνεται η περίοδος:

 

Postquam Caesar audivit salutationem, dixit. Η περίοδος μεταφράζεται ως εξής: “Αφού ο Καίσαρας άκουσε τον χαιρετισμό, είπε”.

Παρατηρούμε ότι η χρονική πρόταση δηλώνει μια πράξη που προηγείται χρονικά της κύριας. Επομένως, η μετοχή μας οφείλει να δηλώνει το προτερόχρονο. Η μόνη μετοχή, ωστόσο, που δηλώνει την προτερόχρονη πράξη στα Λατινικά είναι η μετοχή του παθητικού παρακειμένου. Στην περίπτωσή μας η μετοχή auditus, audita, auditum, η οποία σημαίνει “αυτός, αυτή, αυτό που ακούστηκε”. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η κατά λέξη απόδοση θα είναι: “Αφού ο χαιρετισμός ακούστηκε από τον Καίσαρα, (ο Καίσαρας) είπε.”

Η μετάφραση που κάνουμε εμείς στα νέα Ελληνικά ακολουθεί την ενεργητική σύνταξη, διότι η χρήση της μετοχής δεν αποδίδει μια πραγματικά παθητική σύνταξη, αλλά οφείλεται στην ανάγκη να δηλωθεί η χρονική ακολουθία. Η πρόταση θα αποδοθεί με μετοχή ως εξής: Audita salutatione ( a Caesare ) , dixit. 

Για να κατανοήσουμε το εύρος του φαινομένου, ας δούμε την ίδια πρόταση και την απόδοσή της στα αρχαία Ελληνικά

“Ἐπεί ἤκουσε, εἷπε”

“Ἀκούσας, εἷπε”

Στην περίπτωση των αρχαίων Ελληνικών η ενεργητική σύνταξη είναι παρούσα και στην περίπτωση της μετοχής και στην περίπτωση της δευτερεύουσας πρότασης. Ο λόγος είναι ότι στα αρχαία Ελληνικά η μετοχή αορίστου με την οποία δηλώνουμε το προτερόχρονο υπάρχει και στην ενεργητική και στην παθητική φωνή.

 

 

 

 

Μετατροπή προτάσεων σε μετοχές ανά κείμενο

 

Επιλέγουμε από κάθε κείμενο της εξεταστέας ύλης τις προτάσεις που είναι δόκιμο να αποδοθούν με μετοχή. Είναι σημαντικό η νέα μορφή που θα προκύψει να είναι και νοηματικά αποδεκτή. Για την καλύτερη μελέτη του φαινομένου, παραθέτουμε παραδείγματα μετατροπής προτάσεων σε αντίστοιχες μετοχές, επεξηγώντας τις επιλογές που κάνουμε κατά τη μετατροπή.

Στη συνέχεια, παραθέτουμε ασκήσεις για αυτενέργεια. Στο τέλος, βρίσκονται συγκεντρωτικά οι απαντήσεις. Μπορείτε να μας αποστείλετε τις τυχόν απορίες σας, ώστε να σας εξηγήσουμε τα σημεία που ενδεχομένως σας προβλημάτισαν.

 

 

 

Κείμενο 3  ( Η περιπέτεια της Ανδρομέδας )

 

Neptunus iratus urget beluam marinam, quae incolis nocet .

Neptunus iratus urget beluam marinam incolis nocentem .

 

Η δευτερεύουσα πρόταση ( quae incolis nocet )  είναι αναφορική. Άρα, θα χρησιμοποιήσουμε επιθετική μετοχή συνημμένη στο beluam το οποίο είναι και το αντικείμενο του ρήματος. 

 

 

Κείμενο 5  ( Ένας λάτρης του Βιργιλίου )

 

Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templo habebat.

Monumentum eius Neapoli iacens pro tempo habebat.

 

Έχουμε και πάλι αναφορική πρόταση η οποία ισοδυναμεί με επιθετική μετοχή. Η μετοχή iacens είναι συνημμένη στο monumentum, το οποίο είναι και αντικείμενο του ρήματος.

 

 

 

Κείμενο 11  ( Η Ρώμη και η Καρχηδόνα )

 

• Μετατροπή δευτερευουσών προτάσεων σε μετοχή

 

Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit.

Postea Alpes, Italiam ab Gallia seiungentes, cum elephantis transiit.

 

Η αναφορική πρόταση μετατρέπεται σε επιθετική μετοχή. Είναι συνημμένη στο Alpes, το οποίο είναι και το αντικείμενο του ρήματος transiit. Ας προσέξουμε, επιπλέον, ότι χρησιμοποιούμε μετοχή ενεστώτα, καθώς στις δυο προτάσεις δηλώνεται το σύγχρονο.

 

Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.

XIV annis completis, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.

 

Η χρονική μας πρόταση δηλώνει το προτερόχρονο. Επομένως, οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε μετοχή παρακειμένου. Αυτό σημαίνει, ωστόσο, ότι αλλάζουμε σύνταξη και από ενεργητική θα χρησιμοποιήσουμε παθητική. Έτσι, η κατά λέξη μετάφραση δεν θα είναι πλέον “Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια…” , αλλά “Αφού συμπληρώθηκαν 14 χρόνια…”. Η μετοχή μας θα είναι νόθος αφαιρετική απόλυτη καθώς το ποιητικό αίτιο a Hannibale είναι νοηματικά και αντικείμενο του ρήματος revocaverunt. 

 

 

• Μετατροπή μιας εκ των δύο κύριων προτάσεων σε μετοχή:

 

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI ET XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit.

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XII annos natus, omnibus gentibus Hispaniae superatis, Saguntum vi expugnavit.

 

Μετατρέψαμε την πρώτη κύρια πρόταση σε χρονική μετοχή, καθώς η πράξη που δηλώνει προηγείται λογικά της δεύτερης. Για να δηλώσουμε το προτερόχρονο είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουμε μετοχή παρακειμένου. Έτσι, η κατά λέξη μετάφραση γίνεται “Αφού όλα τα έθνη της Ισπανίας νικήθηκαν από τον Αννίβα”, αντί για “Αφού νίκησε όλα τα έθνη της Ισπανίας”.

Η μετοχή είναι απόλυτη, καθώς το υποκείμενό της gentibus δεν είναι κάτι άλλο συντακτικά στη πρόταση που σχηματίζεται και στην οποία ανήκει. Κατά συνέπεια, τίθεται σε πτώση αφαιρετική, όπως όλες οι απόλυτες μετοχές στα Λατινικά. Πρόκειται για νόθη αφαιρετική απόλυτη, καθώς το ποιητικό της αίτιο a Hannibale είναι νοηματικά και το υποκείμενο Hannibal του ρήματος της πρότασης στην οποία και ανήκει.

 

apud Tricinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit.

apud Tricinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligatas delevit.

 

Μετατρέψαμε την πρώτη πρόταση σε χρονική μετοχή. Είναι συνημμένη στο copias το οποίο είναι και αντικείμενο του ρήματος delevit. 

 

 

Κείμενο 13  ( Πως η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία )

 

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat.

Sulpicius Gallus legatus erat Luci Aemili Pauli gerentis bellum adversus Persen regem.

 

Μετατρέψαμε τη δευτερεύουσα αναφορική πρόταση σε επιθετική μετοχή. Είναι συνημμένη στον όρο Luci Aemili  Pauli , ο οποίος είναι και γενική κτητική στον όρο της κύριας πρότασης legatus. 

 

Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit!

Ab illo metu exercitus Romani victo imperator adversarios vincere potuit.

 

Η αιτιολογική πρόταση θα μετατραπεί σε αιτιολογική μετοχή. Εφόσον δηλώνει το προτερόχρονο, θα χρησιμοποιήσουμε μετοχή παρακειμένου. Επομένως, η κατά λέξη μετάφραση θα είναι “Επειδή ο φόβος του Ρωμαϊκού στρατού νικήθηκε από αυτόν, ο αυτοκράτορας μπόρεσε να νικήσει τους εχθρούς”. Η μετοχή μας είναι γνήσια αφαιρετική απόλυτη, καθώς το υποκείμενό της metu δεν έχει κάποια άλλη συντακτική λειτουργία.

 

• Μετατροπή κύριας πρότασης σε μετοχή:

 

Από τις δύο κύριες προτάσεις που ακολουθούν θα μετατρέψουμε την πρώτη σε χρονική μετοχή.

 

Ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat.

ob repentinum mostrum terrore animis militum invasis exercitus fiduciam amiserat.

 

Και σε αυτήν την περίπτωση η μετοχή μας θα είναι γνήσια αφαιρετική απόλυτη καθώς το υποκείμενό της animis δεν έχει κάποιον άλλον συντακτικό ρόλο στην πρόταση στην οποία ανήκει.

 

 

 

 

Κείμενο 14  ( Ένα φοβερό όνειρο ) 

 

 

• Μετατροπή δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή:

 

Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit

Eo aspecto Cassius timorem concepit

 

Μετατρέψαμε την χρονική πρόταση σε χρονική μετοχή. Για να αποδοθεί σωστά το νόημα προτιμήσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη δεικτική αντωνυμία is, ea , id  ως υποκείμενο της μετοχής aspecto. Πρόκειται για νόθη αφαιρετική απόλυτη μετοχή, καθώς το εννοούμενο ποιητικό αίτιο a Cassio είναι νοηματικά και το υποκείμενο του ρήματος concepit. 

 

•  Μετατροπή κυρίων προτάσεων σε μετοχές:

 

Timorem concepit nomenque eius audire cupivit.

Timore concepto Cassius nomen eius audire cupivit.

 

Και σε αυτή την περίπτωση η μετοχή μας είναι νόθος αφαιρετική απόλυτη.

 

Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit.

Terror Cassium concussum e somno excitavit.

 

Σε αυτή την περίπτωση έχουμε χρονική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο Cassium του ρήματος excitavit.

 

 

 

 

 

Μέρος Δεύτερο – Ασκήσεις για αυτενέργεια

 

Κείμενο 14  ( Ένα φοβερό όνειρο ) 

 

 

Στις περιόδους που ακολουθούν να συμπτύξετε την πρώτη από τις δύο κύριες προτάσεις σε αντίστοιχη μετοχή: 

 

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit.

Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit.

 

 

Κείμενο 15  ( Τα ήθη των Γερμανών )

 

 

Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχη μετοχή:

 

Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur.

 

 

 

Κείμενο 20  ( Πίσω από τις κουρτίνες ή πως ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας )

 

Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχη μετοχή: 

 

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus, dum obvia turba eum miseratur.  

 

 

 

 

Κείμενο 21  ( Πως πήρε το όνομά του το Πίσαυρο )

 

Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε μετοχή:

 

Nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. 

 

 

 

Κείμενο 25  ( Πως ένα σύκο στάθηκε η αφορμή να καταστραφεί η Καρχηδόνα )

 

Να μετατρέψετε την πρώτη από τις δύο προτάσεις σε μετοχή: 

 

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine et inquit.

 

 

 

Κείμενο 27   ( Το πνεύμα ωριμάζει όπως οι καρποί )

 

Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχη μετοχή:

 

quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda.

 

 

 

 

Κείμενο 29  ( Ο Οκταβιανός, ο παπουτσής και το κοράκι )

 

 

Να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές:

 

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens.

Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat.

 

 

 

Κείμενο 31  ( Η γενναιότητα δεν βγαίνει πάντα σε καλό )

 

 

α. Να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές:

 

Is cum aliquando abiret, edixit.

Sed consul, cum in castra revertisset , adulescentem morte multavit.

 

 

β. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις κύριες προτάσεις σε μετοχική:

 

hasta eum transfixit et armis spoliavit.

 

 

 

 

Κείμενο 34   ( Ο Σκιπίωνας ο Αφρικανός και οι λήσταρχοι )

 

α. Να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές:

 

Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt.

Haec postquam domestici Scipioni  rettulerunt, is fores reserari intromitti iussit.

Cum ante vestibulum dona posuissent, domum reverterunt.

 

 

β. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις κύριες προτάσεις σε μετοχή:

 

Praedones postes ianuae venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt.

 

 

 

Κείμενο 36   ( Μια απόπειρα δωροδοκίας )

 

 

α. Να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχη μετοχή:

 

Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit.

 

 

β. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις κύριες προτάσεις σε μετοχική φράση:

 

 

Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt.

 

 

 

 

Κείμενο 38   ( Η μοίρα της Καικιλίας )

 

α. Να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές:

 

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen.

Nam mortu est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit.

 

 

β. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις δύο κύριες προτάσεις σε μετοχική φράση:

 

Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque.

 

 

 

Κείμενο 42   ( Ο Κικέρωνας και η συνωμοσία του Κατιλίνα )

 

α. Να μετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχη μετοχή:

 

…ea, quae imminent

 

 

β. Να μετατρέψετε την πρώτη από τις δύο κύριες προτάσεις σε μετοχική φράση:

 

qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque

 

 

 

 

Κείμενο 43   ( Η οργή της μάνας )

 

Να μετατρέψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές:

 

Ergo ego nisi peperissem (te), Roma non oppugnaretur;

nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem.

…si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

 

 

 

Κείμενο 45   ( Μια επιστολή στα Ελληνικά αναπτερώνει το ηθικό των πολιορκημένων )

 

Να μετατρέψετε την πρώτη από τις δύο κύριες προτάσεις σε μετοχική φράση:

 

et haec tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur.

Ille epistulam perlegit militesque adhortatur.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Μέρος τρίτο – Οι απαντήσεις των ασκήσεων

 

Κείμενο 14

 

Cassius servos inclamatos et de homine interrogavit

Cassius iterum somno datus eandemque speciem somniavit.

 

 

Κείμενο 15 

 

Civitate bellum gerente magistratus creantur.

 

 

 

Κείμενο 20

 

Ab his in castra delatus est tristis et trepidus obvia turba eum miserante. 

 

 

Κείμενο 21 

 

Nam Pisaurum dicitur illic auro pensato.

 

 

Κείμενο 25 

 

 

A Catone allata quodam die in curiam fico praecoci  ex Carthagine inquit.

 

 

 

Κείμενο 27 

 

 

ea dura et acerba nascentia, post fiunt mitia et iucunda.

 

 

 

Κείμενο 29

 

Octaviano post victoriam Actiacam redeunti homo quidam occurrit corvum tenens. 

Ave / Avi non respondente sutor dicere solebat.

 

 

 

Κείμενο 31 

 

α. Is aliquando castris abiens edixit.

Sed consul in castra reversus, adulescentem morte multavit.

 

β.  hasta eum transfixum armis spoliavit.

 

 

 

Κείμενο 34

 

α. Quo (a praedonibus ) animadverso abiectis armis ianuae appropinquaverunt.

    His a domesticis Scipioni relatis is fores reserari eosque intromitti iussit.

   Donis ante vestibulum positis, domum reverterunt

 

 

β. Praedones postes ianuae venerati Scipionis dextram osculati sunt.

 

 

 

 

Κείμενο 36 

 

α. magno pondere auri publice misso ad eum a Samnitibus allato vultum risu solvit.

 

β. Samnitium divitiis ab eo contempsis Samnites paupertatem eius mirati sunt.

 

 

 

Κείμενο 38 

 

α. Caecilia, uxor Metelli, more prisco omen nuptiale petens filiae sororis, ipsa fecit omen.

Nam mortua est Caecilia, quam Metellus viventem multum amavit.

 

 

β. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedens expectabat.

 

 

 

Κείμενο 42 

 

α. ea imminentia

 

β. qui spe Catilinae mollibus sententiis alita (alta ) coniurationem nascentem non credendo confirmaverunt.

 

 

 

Κείμενο 43   ( Η οργή της μάνας )

 

Ergo non parto te a me Roma non oppugnaretur.

non habens filium libera in libera patria mortua essem.

te pergente aut immatura mors aut longa servitus manet.

 

 

 

Κείμενο 45 

 

(haec) tertio post die a quodam milite conspecta ad Ciceronem defertur.

Ille epistulam perlegens milites adhortatur.

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Έκθεση, Ευρετήριο Κειμένων, Προτεινόμενα κριτήρια έκθεσης

Εκπαιδευτικό υλικό για την Έκθεση

Ο γραπτός λόγος απαιτεί μελέτη και κυρίως εξάσκηση. Σε αυτή τη σελίδα δημοσιεύουμε σε μορφή καταλόγου εκπαιδευτικό υλικό για την έκθεση. Πρόκειται για το ευρετήριο των κειμένων που δημοσιεύουμε και σχετίζονται με την Έκθεση και Παραγωγή Λόγου. Μπορείτε να ανατρέξετε και στις αντίστοιχες σελίδες για τα μαθήματα των Αρχαίων Ελληνικών και των Λατινικών.

Τα κείμενα παρουσιάζονται με αντίστροφη χρονολογική σειρά. Με αυτόν τον τρόπο το πιο πρόσφατο κείμενο βρίσκεται πάντα στην αρχή του καταλόγου.

Στο τέλος του καταλόγου μπορείτε να δείτε και τα προτεινόμενα θέματα Έκθεσης και πάλι με αντίστροφη χρονολογική σειρά.

 

Η Έκθεση ως βάση του προγράμματος Σπουδών

 

Η βάση του προγράμματος σπουδών του Φιλολογικού είναι το μάθημα της έκθεσης. Ας ξαναθυμηθούμε τους λόγους αυτής της επιλογής.

 

• Μέσω της Έκθεσης μαθαίνουμε να συγκροτούμε τη σκέψη μας και να την αποτυπώνουμε με σαφήνεια.

 

• Μαθαίνουμε τη σημασία της Δομής σε κάθε γραπτό Κείμενο, κάτι που επηρεάζει θετικά κάθε γραπτό μας ανεξάρτητα Γνωστικού Αντικειμένου.

 

• Μαθαίνουμε να εκφραζόμαστε με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το επικοινωνιακό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε.

 

• Μπορούμε να αναπτύξουμε τις Τεχνικές που τελειοποιούμε στην Έκθεση και στα υπόλοιπα Γνωστικά Αντικείμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Περίληψη. Δουλεύοντας αυτές τις Τεχνικές έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πύκνωση και να εντοπίζουμε τα ουσιαστικά σημεία κάθε κειμένου.

 

• Μας στηρίζει και στα υπόλοιπα βήματά μας εκτός της σχολικής ζωής. Ως ενήλικες θα κληθούμε αρκετές φορές να συντάξουμε και να παρουσιάσουμε απόψεις και θέσεις.

 

Εκπαιδευτικό Υλικό για την Έκθεση 

• Θεωρία της αφήγησης από το Π.Ι. Κύπρου: Εξαιρετική δουλειά από τη συνάδελφο Μαρία Παπαλεοντίου. Πρόκειται για υλικό από κύκλο σεμιναρίων που διοργάνωσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου.
• Οι αφηγηματικοί τρόποι ως μέρος των αφηγηματικών τεχνικών: Σε ένα λογοτεχνικό κείμενο συναντάμε συνήθως έναν συνδυασμό αφηγηματικών τρόπων. Οι σημαντικότεροι από αυτούς αναλύονται με παραδείγματα στο κείμενό μας.
• Ο χρόνος της αφήγησης: Ο χρόνος της αφήγησης στο λογοτεχνικό κείμενο σε σχέση με τον χρόνο της ιστορίας: Εντοπίζουμε τα επίπεδα και τις βασικές τεχνικές της παρουσίασής τους.
• Το είδος του αφηγητή: Το είδος του αφηγητή είναι η βασικότερη αφηγηματική τεχνική που καλούμαστε να εντοπίσουμε σε ένα λογοτεχνικό κείμενο. Εντοπίζουμε το αν έχουμε παντογνώστη – αφηγητή ή αφηγητή – πρόσωπο. Στη συνέχεια, εντοπίζουμε την εστίαση (μηδενική ή εσωτερική) και το αν ο αφηγητής είναι ετεροδιηγητικός ή ομοδιηγητικός.
• Η συνοχή στην παράγραφο και στο κείμενο: Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή στην παράγραφο και στο κείμενο στα δοκίμια πειθούς και στα άρθρα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τη χρήση των διαρθρωτικών λέξεων, των αντωνυμιών, την επανάληψη εννοιών και φράσεων και τη διατήρηση ενιαίου ύφους.
• Η διακειμενικότητα μέσα από παραδείγματα: Η διακειμενικότητα είναι ένας σχετικά νέος όρος στην κειμενική θεωρία. Πολύ συχνά συναντάμε τον όρο σε θεωρητικά κείμενα που σχετίζονται τόσο με το μάθημα της Έκθεσης, όσο και με τη Λογοτεχνία στο πλήρες εύρος της έννοιας. Μέσα από παραδείγματα κλασικών λογοτεχνικών έργων επιχειρούμε να προσεγγίσουμε τη συγκεκριμένη έννοια. 
• Τι είναι η αλληγορία: Η αλληγορία βασίζεται στη μεταφορά. Ανήκει στην ίδια κατηγορία σκέψης. Πολλές φορές ένα ολόκληρο κείμενο, όπως η αριστουργηματική νουβέλα του Ernest Hemingway “Ο γέρος και η θάλασσα” αποτελεί μια αλληγορία.
• Η Μεταφορά ως τρόπος σκέψης και κατανόησης: Η μεταφορά δεν είναι μόνο σχήμα λόγου. Η βασική της λειτουργία δεν περιορίζεται στο να διακοσμεί τη σκέψη και τις προτάσεις μας. Η σύγχρονη έρευνα καταδεικνύει ότι πρόκειται για μια σύμφυτη γνωσιακή ικανότητα στον άνθρωπο. Χωρίς τη μεταφορά ο άνθρωπος αδυνατεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον κόσμο γύρω του.
• Στοχαστικό Δοκίμιο: Στο κείμενό μας παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα κείμενο για να χαρακτηριστεί ως στοχαστικό δοκίμιο. Πρόκειται για τα πιο σύνθετα κείμενα, καθώς τα όρια ανάμεσα στη Λογοτεχνία και το Δοκίμιο είναι δυσδιάκριτα. 
• Αποδεικτικό Δοκίμιο: Η συνηθέστερη μορφή δοκιμίων. Εξετάζουμε τα βασικά χαρακτηριστικά και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε δύσκολες και σύνθετες έννοιες στο κείμενο. 
• Χαρακτηριστικά του Δοκιμίου: Μια συνολική αποτίμηση του Δοκιμίου ως κειμενικού είδους. Ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη δοκίμιο σημαίνει δοκιμή. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο ήταν ο Γάλλος Michel de Montaigne. Στα σύγχρονα Ελληνικά γράμματα τον όρο έφερε ο Γιώργος Σεφέρης με το έργο του Δοκιμές.
• Επίκληση στο Συναίσθημα: Αναλύονται οι τρόποι με τους οποίους κάνουμε επίκληση στο συναίσθημα στον γραπτό λόγο. Κάποιοι από αυτούς δεν είναι άμεσα αντιληπτοί και χρειάζεται προσοχή στην ανάγνωση του κειμένου μας για να τους εντοπίσουμε.
• Επίκληση στη Λογική: Ο πιο συνηθισμένος τρόπος οργάνωσης του περιεχομένου ενός άρθρου, μιας ομιλίας ή ενός δοκιμίου πειθούς. Με την επίκληση στη λογική η κειμενογράφος δείχνει ότι σέβεται τη δυνατότητα των αναγνωστών να κρίνουν.
• Τρόποι και Μέσα Πειθούς: Είναι σημαντικό να μπορούμε να εντοπίσουμε τους τρόπους με τους οποίους επιλέγεται να συγκροτηθεί η σκέψη του γράφοντος. Σε αυτή την προσπάθεια πρώτα εντοπίζουμε τα μέσα πειθούς, τα οποία καθορίζουν και τον τρόπο πειθούς.
• Η Επικοινωνιακή Πρόθεση: Κάθε κείμενο γράφεται με βάση την πρόθεση της συγγραφέως του. Εντοπίζοντας σωστά αυτή την πρόθεση και μάλιστα μέσα στο επικοινωνιακό πλαίσιο που συγκροτείται είναι το πρώτο βήμα για την καλύτερη κατανόησή του. 

 

Το Εκπαιδευτικό υλικό για την Έκθεση και η πρακτική στην τάξη

 

Είναι πάγια αρχή μας το μάθημα της Έκθεσης να διδάσκεται από δύο διδάσκοντες. Πέραν όμως της διδασκαλίας και της παρουσίασης των περισσότερο θεωρητικών σημείων, η βελτίωση στην έκθεση έρχεται γράφοντας. Και μάλιστα, γράφοντας στον χώρο του Φροντιστηρίου σε σταθερή εβδομαδιαία βάση. Οι διδάσκοντες έρχονται αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια των παιδιών καθοδηγώντας και ενισχύοντας τις δυνατότητες γραπτής έκφρασης.

Μπορείτε να ενημερωθείτε από τα Προγράμματα σπουδών μας για τα τμήματα έκθεσης του Φιλολογικού για όλες τις τάξεις και κατευθύνσεις.

 

Προτεινόμενα θέματα Έκθεσης 

 

“Η καλλιτεχνική έκφραση“: Σε μια εποχή που οι κοινωνίες είναι αναγκαστικά πολυπολιτισμικές είναι απαραίτητο να διαφυλάσσεται η ελευθερία του δημιουργού. Αυτό πρέπει να γίνεται ωστόσο, – σήμερα περισσότερο από ποτέ – μέσα σε ένα πλαίσιο σεβασμού του διαφορετικού. Ο Νάσος Βαγενάς καταθέτει τον προβληματισμό του και μας καλεί να θέσουμε νέα ερωτήματα που διαρκώς η εποχή μας γεννά.

 

“Ηλεκτρονική βιβλιοθήκη“: Το κείμενο της Μαριάννας Τζιαντζή εστιάζει στις αλλαγές που φέρει η νέα πραγματικότητα της ψηφιακής γνώσης. Οι νέες αναγνωστικές συνήθειες αποτελούν σύμπτωμα μιας ευρύτερης αλλαγής που συμβαίνει με γοργούς ρυθμούς γύρω μας. Ίσως η ανάγνωση βιβλίων να γίνεται κάποιες φορές ανάγνωση ψηφιακών καταλόγων…

 

“Για τους νέους“: Παραθέτουμε το δοκίμιο του Μανώλη Ανδρόνικου, το οποίο εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο οι μεγαλύτεροι συνηθίζουν να βλέπουν τους νέους ανθρώπους. Το κείμενο είναι και σήμερα επίκαιρο καθώς ο δοκιμιογράφος μας επισημαίνει την ανθρώπινη τάση να λειτουργούμε με στερεότυπα και να κατηγοριοποιούμε άκριτα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι και οι προτάσεις που κάνει. Μια ματιά νηφάλια, που μας καλεί να βλέπουμε τα πράγματα γύρω μας λιγότερο μονοδιάστατα και απόλυτα.

 

“Η τεχνική και το ιδεώδες“:  Εξαιρετικό κείμενο του Παναγιώτη Κονδύλη. Ξεκινώντας από την τεχνολογία και την επικράτησή της στη ζωή μας, ο Κονδύλης εστιάζει στην κρίση αλλά και στην αναγκαιότητα της ανθρωπιστικής παιδείας. Η έλλειψή της γεννά φαινόμενα μαζοποίησης και αδιαφορίας.

 

“Οι περιπέτειες της ανάγνωσης“: Πλήρες κριτήριο αξιολόγησης για το ΕΠΑΛ, σύμφωνα με το νέο σύστημα εξετάσεων. Περιλαμβάνει δύο κείμενα. Ένα δοκίμιο ( το μη λογοτεχνικό κείμενο ) και ένα ποίημα. Μπορείτε να το διαβάσετε, να απαντήσετε στις ερωτήσεις και να επικοινωνήσετε μαζί μας για ενδεικτικές απαντήσεις και ενδεχόμενες διορθώσεις.

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Αρχαία Ελληνικά, Ευρετήριο Κειμένων

Πρόσθετο Εκπαιδευτικό Υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά

Στη σελίδα αυτή μπορείτε να βρείτε σε μορφή ευρετηρίου τις δημοσιεύσεις που κάνουμε για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών. Το πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το πρώτο τμήμα είναι αφιερωμένο στις αναρτήσεις που εστιάζουν στο γνωστό κείμενο. Το δεύτερο τμήμα είναι αφιερωμένο στις αναρτήσεις που επεξεργαζόμαστε γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα. Αφού αναλυθεί η θεωρία σε βάθος παρατίθενται ασκήσεις με υποδειγματικές απαντήσεις.

Η μαθήτρια και ο μαθητής μπορεί να συμβουλεύεται και τη βασική Γραμματική και το βασικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Στις αντίστοιχες σελίδες παρατίθενται με τη μορφή καταλόγου για εύκολη πρόσβαση και μελέτη οι σελίδες του υπουργείου για τα Γραμματικά και Συντακτικά φαινόμενα.

 

 

 

 

Πρόσθετο εκπαιδευτικό Υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά

Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα διακρίνεται για τον πλούτο της και τη δυνατότητά της να αποδίδει λεπτές αποχρώσεις και έννοιες. Για τον μελετητή της γλώσσας υπάρχουν πάντα σημεία που χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης και εμβάθυνσης.

Κείμενα που εστιάζουν τόσο στο γνωστό κείμενο, όσο και σε γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα αναρτώνται στην ιστοσελίδα μας σε τακτά χρονικά διαστήματα. Παρουσιάζουμε τη θεωρία που χρειάζεται να γνωρίζει ο σπουδαστής των αρχαίων, εντοπίζουμε τα σημεία ομοιότητας και διαφοράς με τη σύγχρονη Ελληνική γλώσσα, παραθέτουμε ασκήσεις και υποδειγματικές απαντήσεις.

 

Το Ευρετήριο

Μπορείτε να χρησιμοποιείτε αυτή τη σελίδα ως ευρετήριο. Όπως και στην αντίστοιχη σελίδα για το μάθημα των Λατινικών και την αντίστοιχη για το μάθημα της Έκθεσης, τα κείμενα παρατίθενται με αντίστροφη σειρά. Στο πάνω μέρος του ευρετηρίου βρίσκεται το πιο πρόσφατο κείμενο.

 

Διδαγμένο (γνωστό) κείμενο:

• Προτεινόμενες ερωτήσεις για τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη: Οι προτεινόμενες ερωτήσεις του Υπουργείου για τα Ηθικά Νικομάχεια.
• Προτεινόμενες ερωτήσεις για τα Πολιτικά του Αριστοτέλη: Οι προτεινόμενες ερωτήσεις του Υπουργείου ταξινομημένες κατά ενότητα. Είναι αρκετά χρήσιμες για την επανάληψη και την εποπτεία του κειμένου.
• Η θεωρία των τεσσάρων αιτίων στον Αριστοτέλη: Η θεωρία των τεσσάρων αιτίων αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της σκέψης του Αριστοτέλη. Η κατανόησή της είναι απαραίτητη για να έχουμε εποπτεία σε βασικούς Αριστοτελικούς όρους, όπως την έννοια της δυνάμεως και της ενέργειας, της τελεολογίας, της αρχής της κινήσεως.
• Σχεδιάγραμμα για την Πολιτεία του Πλάτωνα: Από την Πολιτεία τα κείμενα που διδασκόμαστε στη Γ’Λυκείου είναι τρία αποσπάσματα από την αλληγορία του σπηλαίου. Είναι λογικό ότι οι μαθήτριες και οι μαθητές χρειάζονται μια συνολική θεώρηση του έργου, ώστε να μπορούν να εντάξουν την αλληγορία στο ευρύτερο πλαίσιο του έργου και της Πλατωνικής φιλοσοφίας.
• Η ζωή του Πλάτωνα -βιογραφικά στοιχεία: Τα βιογραφικά στοιχεία που παρατίθενται για τον Πλάτωνα μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τις φιλοσοφικές έννοιες που αναλύονται στα έργα του καθώς και σημεία στα οποία έχει δεχθεί κριτική. 

 

Προτεινόμενα κριτήρια αγνώστου κειμένου

• Προτεινόμενο Κριτήριο Αγνώστου Κειμένου – Λυσίας: Πρόκειται για λόγο που έγραψε ο ρήτωρ Λυσίας και αφορά την πρόταση δημεύσεως της περιουσίας των αδελφών του Νικία. ( Λυσίου, Περί της δημεύσεως των του Νικίου αδελφού 24 – 25).

Πρόσθετο Εκπαιδευτικό Υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά – Συντακτικό

• Ρήματα που συντάσσονται άλλοτε με κατηγορηματική μετοχή και άλλοτε με απαρέμφατο: Τα συγκεκριμένα ρήματα είναι ιδιαιτέρως σημαντικά. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι η σημασία τους αλλάζει ανάλογα με τη σύνταξη. Αυτό είναι το σημείο, στο οποίο εστιάζουμε, καθώς αυτές οι λεπτές διαφορές καθορίζουν την ποιότητα της μετάφρασής μας.

• Η σύνταξη της Κατηγορηματικής Μετοχής: Η κατηγορηματική μετοχή χρησιμοποιείται για να δοθεί αντικειμενική διάσταση στα γραφόμενα. Παρουσιάζουμε τις βασικές αρχές σύνταξης και παραθέτουμε τις συνηθέστερες μορφές αυτής της σύνταξης. Εστιάζουμε στις βασικές μεταφραστικές αρχές, όταν μεταφράζουμε μια κατηγορηματική μετοχή.

• Κατηγορηματική Μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο: Εξετάζονται οι βασικές κατηγορίες ρημάτων που λαμβάνουν κατηγορηματική μετοχή στο υποκείμενό τους. Παρουσιάζουμε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να μεταφράσουμε τις συγκεκριμένες συντάξεις.

 

Ασκήσεις με απαντήσεις:

Αφού λύσετε τις ασκήσεις και συμβουλευτείτε τις απαντήσεις μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας για τις πιθανές απορίες και διευκρινήσεις.

• Ασκήσεις με απαντήσεις για τους υποθετικούς λόγους:

 

• By Ρίτα Σουλάρη
• Ευρετήριο Κειμένων, Λατινικά

Πρόσθετο Εκπαιδευτικό Υλικό για τα Λατινικά

Αυτή η σελίδα λειτουργεί ως ευρετήριο των κειμένων που δημοσιεύουμε σχετικά με το μάθημα των Λατινικών. Εκτός από τη βασική Γραμματική και το βασικό Συντακτικό,  μπορείτε να ανατρέξετε και σε πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό για τα Λατινικά.

Το μάθημα των Λατινικών αποτελεί βασική προτεραιότητα στο Πρόγραμμα Σπουδών του Φιλολογικού. Από την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου οι μαθήτριες και οι μαθητές της Β’ Λυκείου στην Κατεύθυνση των Ανθρωπιστικών σπουδών έχουν τη δυνατότητα να διδαχθούν το μάθημα.

 

Ο Σχεδιασμός

 

Τα Λατινικά είναι γλωσσικό μάθημα. Απαιτούν χρόνο και εξάσκηση. Διδάσκοντας το μάθημα δύο χρονιές και όχι μόνο στη Γ’Λυκείου, όπου και εξετάζεται Πανελλαδικά, προσφέρουμε τη δυνατότητα ουσιαστικής αφομοίωσης και εξάσκησης.

Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ισορροπία στη μελέτη των άλλων τριών βασικών μαθημάτων.

 

 

 

 

Το βασικό Εκπαιδευτικό Υλικό

 

Από την ιστοσελίδα μας, μπορείτε να ανατρέξετε στα βασικά γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα, όπως αναλύονται από τη σελίδα του υπουργείου. Έχουμε φροντίσει, ώστε η πρόσβαση να είναι εύκολη και άμεση. Επίσης, τα φαινόμενα παρουσιάζονται με τη μορφή καταλόγου, κάτι που επιτρέπει στους μαθητές να έχουν εποπτεία του υλικού και να προγραμματίζουν τη μελέτη τους.

 

Η βασική Γραμματική των Λατινικών βρίσκεται εδώ.

Το βασικό Συντακτικό των Λατινικών βρίσκεται εδώ.

 

 

Πρόσθετο Εκπαιδευτικό Υλικό για τα Λατινικά

 

Εκτός από το βασικό υλικό οι μαθήτριες και οι μαθητές μας έχουν τη δυνατότητα να προσεγγίσουν συγκεκριμένα φαινόμενα σε μεγαλύτερο βάθος. Παρατίθεται η θεωρία – εστιάζοντας στα ζητήματα που χρήζουν προσοχής – , ασκήσεις και υποδειγματικές απαντήσεις.

Ο κατάλογος που παρατίθεται στη συνέχεια παρουσιάζει με αντίστροφη χρονολογική σειρά ( πρώτο παρατίθεται το τελευταίο κείμενο ), τα κείμενα που εστιάζουν σε συγκεκριμένα φαινόμενα.

Την ίδια ακριβώς δομή θα βρούμε και στις αντίστοιχες σελίδες για την Έκθεση και τα Αρχαία Ελληνικά.

 

 

 

 Συντακτικό 

 

 

• Ο προσδιορισμός του σκοπού στα Λατινικά: Ο προσδιορισμός του σκοπού στη Λατινική Γλώσσα εκφέρεται με οκτώ τρόπους. Από αυτούς διδασκόμαστε τους πέντε. Παρατίθεται η θεωρία και υποδειγματικές απαντήσεις. Στη συνέχεια, υπάρχουν ασκήσεις για εξάσκηση, Στο τέλος του κειμένου, θα βρείτε και τις απαντήσεις των ασκήσεων. 

 

• Μετατροπή προτάσεων σε μετοχές: Μια από τις βασικότερες ασκήσεις που θα συναντήσουμε. Παρατίθεται η θεωρία και υποδειγματικές απαντήσεις. Στη συνέχεια, θα βρείτε ασκήσεις για εξάσκηση από όλα τα κείμενα. 

 

• Ο Προσδιορισμός του Χρόνου στα Λατινικά: Οι διαφορετικοί τρόποι, με τους οποίους οι χρήστες της Λατινικής Γλώσσας μπορούσαν να εκφράσουν επιρρηματικά τις χρονικές σχέσεις. Αναλύεται η χρήση των πτώσεων και παρατίθενται ασκήσεις με υποδειγματικές απαντήσεις. 

 

• Ο Προσδιορισμός του Τόπου στα Λατινικά: Είναι αρκετοί οι τρόποι με τους οποίους δηλώνονταν ο τόπος στη Λατινική Γλώσσα. Είναι σημαντική η διάκριση των πόλεων από τις άλλες τοπικές έννοιες. Και πάλι, ιδιαίτερα σημαντική είναι η σωστή χρήση των πτώσεων. Παρατίθενται ασκήσεις και στη συνέχεια οι υποδειγματικές απαντήσεις. 

 

 

 

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Αρχαία Ελληνικά, Κατηγορηματική μετοχή

Ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο

Στην πορεία της μελέτης μας για τη σύνταξη της κατηγορηματικής μετοχής, είδαμε καταρχάς τα ρήματα που λαμβάνουν κατηγορηματική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενό τους. Στη συνέχεια, συναντήσαμε ρήματα, τα οποία λαμβάνουν κατηγορηματική μετοχή, τόσο στο υποκείμενο, όσο και στο αντικείμενό τους. Κάποια από αυτά λαμβάνουν εκτός από κατηγορηματική μετοχή και απαρέμφατο. Τα ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο είναι σημαντικά. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να αποδοθεί στη μετάφρασή τους, καθώς αυτή είναι διαφορετική στην περίπτωση που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή και διαφορετική, όταν συντάσσονται με απαρέμφατο.

 

Ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο

Ας δούμε αναλυτικά περιπτώσεις ρημάτων που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο:

 

Το ρήμα ἄρχομαι 

Το ρήμα ἄρχομαι, όταν συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή σημαίνει “αρχίζω να κάνω κάτι, βρίσκομαι στην αρχή μιας ενέργειας”. Όταν συντάσσεται με απαρέμφατο σημαίνει “αρχίζω πρώτη φορά, καταπιάνομαι με κάτι για πρώτη φορά”. 

 

Ἄρχομαι οἰκοδομῶν ( Αρχίζω να οικοδομώ ) /

 

Ἄρχομαι οικοδομεῖν ( Αρχίζω για πρώτη φορά να οικοδομώ, είναι η πρώτη φορά που καταπιάνομαι με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα )

 

Φίλιππος γάρ ἄρχεται περί Ἀλοννήσου λέγων ( Ο Φίλιππος ξεκινά να μιλά σχετικά με την Αλόνησσο )

 

Ὁπότε παλαίειν ἤρξω μανθάνειν; ( Πότε έκανες την αρχή να μαθαίνεις να παλεύεις; )

 

Τα ρήματα αἰσχύνομαι και αἰδοῦμαι

Τα συγκεκριμένα ρήματα, όταν συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή σημαίνουν “ντρέπομαι που κάνω κάτι, ντρέπομαι για κάτι που κάνω”. Όταν συντάσσονται με απαρέμφατο έχουν τη σημασία:  “ντρέπομαι να κάνω κάτι, δε κάνω κάτι από ντροπή”.

Τοῦτο μἐν οὐκ αἰσχύνομαι λέγων, τό δέ αἰσχυνοίμην ἄν λέγειν ( Δεν ντρέπομαι που λέω αυτό. Εκείνο, όμως, θα ντρεπόμουν να το πω ή δεν θα το έλεγα από ντροπή ), Ξενοφών.

Τα ρήματα ἀνέχομαι, τολμῶ, ὑπομένω

Ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο είναι και τα ανωτέρω. Όταν λαμβάνουν κατηγορηματική μετοχή στη σύνταξή τους έχουν τη σημασία: “ανέχομαι να…, υπομένω… υποκύπτω σε κάτι, το οποίο λαμβάνει χώρα στο παρόν ή το μέλλον”.

Όταν λαμβάνουν απαρέμφατο ως συμπλήρωμα σημαίνουν: “τολμώ, έχω το θάρρος να κάνω κάτι στο μέλλον”.

Ὑπό γοῦν τοῦ Μήδου δεινότερα τούτων πάσχοντες ἠνείχοντο ( Ανέχονταν να παθαίνουν χειρότερα από τους Πέρσες ), Θουκυδίδης.

Ῥᾷον γάρ ἐτόλμα τις ποιεῖν ( Με μεγαλύτερη ευκολία τολμούσε κάποιος να κάνει…από δω και στο εξής)

Το ρήμα γιγνώσκω

Το ρήμα γιγνώσκω, όταν συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή σημαίνει “γνωρίζω, καταλαβαίνω ότι…”. Όταν συντάσσεται με απαρέμφατο, μπορεί να έχει τη σημασία “αποφασίζω να…, κρίνω ότι…, είμαι σε θέση να…, μαθαίνω πως να κάνω κάτι…,”.

Οἱ δέ ὡς ἔγνωσαν ἐξηπατημένοι, ξυνεστρέφεντο ( Μόλις κατάλαβαν ότι είχαν εξαπατηθεί…) Θουκυδίδης

Ἔγνω δόλῳ περιγενέσθαι αὐτοῦ  {Αποφάσισε να ( έκρινε ότι θα ) τον νικήσει με δόλο }, Αίσωπος

 

Το ρήματα ἐπίσταμαι 

Το ρήμα ἐπίσταμαι με κατηγορηματική μετοχή σημαίνει: “γνωρίζω καλά ότι…”.  Όταν συντάσσεται με απαρέμφατο σημαίνει: “γνωρίζω να…, γνωρίζω πως να κάνω κάτι”.

Ἐπίσταμαι δέ καί πρόσθεν ξενηλασίας γιγνομένας ( Γνωρίζω καλά ότι και προηγουμένως γίνονταν απομακρύνσεις ξένων), Ξενοφώντας

Καί ἐπνίγετο ὅστις νεῖν μή ἐτύγχανεν ἐπιστάμενος ( Και πνίγονταν όποιος τύχαινε να μη ξέρει να κολυμπά ή πως να κολυμπά ).

Το ρήμα οἶδα 

Το ρήμα οἶδα, όταν συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή σημαίνει: “γνωρίζω ότι…”. Όταν συντάσσεται με ειδικό απαρέμφατο σημαίνει: “γνωρίζω να…”

Οὐκ ἤδεσαν οἱ Ἕλληνες Κῦρον τεθνηκότα ( Οι Έλληνες δεν γνώριζαν ότι ο Κύρος είχε πεθάνει ).

Οῖδα τό μέλλον προορᾶν ( Γνωρίζω να προβλέπω το μέλλον )

 

Το ρήμα φαίνομαι

Το ρήμα φαίνομαι, όταν συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή σημαίνει: “φαίνομαι ότι…, αποδεικνύομαι ότι…”. Στην περίπτωση που συντάσσεται με απαρέμφατο σημαίνει: “φαίνομαι να…, δίνω την εντύπωση ότι…”. Παρατηρούμε ότι στην πρώτη περίπτωση το γεγονός παρουσιάζεται ως πραγματικό.

Στη δεύτερη υπάρχει μια πιο αβέβαιη χροιά. Όπως έχουμε ξαναδεί, οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν την κατηγορηματική μετοχή, όταν ήθελαν να προσδώσουν μια περισσότερο αντικειμενική διάσταση στα λεγόμενά τους.

Ὁ δέ νόμος φαίνεται ἀπαγορεύων ( Ο νόμος αποδεικνύεται ότι απαγορεύει…) Λυσίας

Μηδέ δίκαιαι ἐφαίνοντό σοι αἱ ὁμολογίαι εἶναι ( Ούτε οι ομολογίες σου έδιναν την εντύπωση ότι είναι δίκαιες ) Πλάτων

 

Το ρήμα πυνθάνομαι 

Στα ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο ανήκει και το πυνθάνομαι. Όταν συμπληρώνεται η έννοιά του από κατηγορηματική μετοχή σημαίνει: “ακούω, μαθαίνω, πληροφορούμαι ότι…”. Στην περίπτωση που συνοδεύεται από απαρέμφατο σημαίνει: “νομίζω…, από πληροφορίες σχηματίζω την άποψη ότι…”. Επίσης, το πυνθάνομαι έχει και ανάλογες συντάξεις με τα ρήματα ἀκούω και αἰσθάνομαι που θα συναντήσουμε στη συνέχεια.

Πυθόμενοι αὐτόθι βασιλέα Ἀρταξέρξην τόν Ξέρξου νεωστί τεθνηκότα ἐπ’ οἴκου ἀνεχώρησαν ( Μόλις πληροφορήθηκαν ότι είχε πεθάνει ο βασιλέας Αρταξέρξης, ο γιος του Ξέρξη, αναχώρησαν για την πατρίδα ), Θουκυδίδης

Τόν δέ Δημοσθένην προσέλαβε πυνθανόμενος τήν ἀπόβασιν αὐτόν ἐς τήν νῆσον διανοεῖσθαι ( Επειδή από πληροφορίες σχημάτισε την άποψη ότι έχει στο νου του να πραγματοποιήσει την απόβαση στο νησί ), Θουκυδίδης.

Τα ρήματα ἀκούω και αἰσθάνομαι 

Τα συγκεκριμένα ρήματα (όπως και το πυνθάνομαι ) μπορούν να συνταχθούν με έξι διαφορετικούς τρόπους

• Με γενική προσώπου ή πράγματος. Σε αυτή την περίπτωση δηλώνεται η άμεση αίσθηση. 

Τῶν μαρτύρων ἀκηκόατε ( Ακούσατε με τα αυτιά σας τους μάρτυρες )

• Με αιτιατική. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε έμμεση αίσθηση. 

Πάντα ἀκήκοας λόγον ( Έχεις πληροφορηθεί το κάθε τι )

• Με γενική και κατηγορηματική μετοχή. Και σε αυτή την περίπτωση δηλώνεται η άμεση αντίληψη. 

Θορύβου ἤκουσεν ἰόντος διά τῶν τάξεων. ( Άκουσε να περνά θόρυβος μέσα από τις γραμμές του στρατού )

• Με αιτιατική και κατηγορηματική μετοχή. Σε αυτή την περίπτωση δηλώνεται η έμμεση αντίληψη.

ᾜσθοντο τήν πόλιν κατειλημμένην ( Αντιλήφθηκαν ότι η πόλη είχε καταληφθεί )

• Με αιτιατική και ειδικό απαρέμφατο, όταν θέλουμε να δηλώσουμε μια φήμη ή ένα αβέβαιο γεγονός.

Ὁ Ἱππίας ᾐσθάνετο αὐτούς μέγα πάραά βασιλεῖ Δαρείῳ δύνασθαι  ( Ο Ιππίας είχε τη γνώμη ότι αυτοί είχαν μεγάλη δύναμη κοντά στον βασιλιά Δαρείο ).  

• Με ειδική πρόταση. Η περίπτωση αυτή είναι περισσότερο σπάνια.

Ἤσθετο ὁ δῆμος ὅτι οὐ τέθνηκεν ὁ Θρασυδαῖος  ( Οι δημοκρατικοί κατάλαβαν ότι δεν είχε πεθάνει ο Θρασυδαίος ).

Το ρήμα ἐπιλανθάνομαι 

Το ρήμα ἐπιλανθάνομαι, το οποίο σημαίνει “λησμονώ”,  επίσης ανήκει στα ρήματα που συντάσσονται με μετοχή και απαρέμφατο. Στην περίπτωση που συντάσσεται με κατηγορηματική μετοχή μεταφράζεται ως: “ξεχνάω ότι…” . Στην περίπτωση που το συναντήσουμε με απαρέμφατο μεταφράζεται ως: “ξεχνάω να… ή πως να…”.

 

Ἐπιλελήσμεθ’ ἡδέως γέροντες ὄντες ( Έχουμε ξεχάσει πως είμαστε γέροντες ). Ευριπίδης

Το προκείμενον μή ἐπιλαθώμεθα δι’αὐτά ἰδεῖν ( Να μη ξεχάσουμε να δούμε…) Πλάτων

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Πολυξένη Μπίλλα, Μαθήματα Σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, Εκδόσεις Σαββάλας

Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα 

Παναγιώτου Τζαβέλη – Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

Νίκου Ασωνίτη -Βασίλη Αναγνωστόπουλου -Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Φιλολογικές Εκδόσεις Εμμανουήλ Αναστασάκη

 

 

 

• By Μάκης Τσελέντης
• Αρχαία Ελληνικά, Κατηγορηματική μετοχή

Η Σύνταξη της Κατηγορηματικής Μετοχής

Η σύνταξη της κατηγορηματικής μετοχής είναι από τα σημαντικότερα κεφάλαια του συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. Στο προηγούμενο κείμενο ασχοληθήκαμε με τη σύνταξη των ρημάτων, τα οποία λαμβάνουν κατηγορηματική μετοχή στο υποκείμενό τους.  Πολύ σημαντικές κατηγορίες ρημάτων, ωστόσο, μπορούν να συνταχθούν με κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη είτε στο υποκείμενο, είτε στο αντικείμενό τους. Θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τα συγκεκριμένα ρήματα ως εξής:

 

 

Η Σύνταξη της Κατηγορηματικής Μετοχής με ρήματα που δηλώνουν αισθητική ή πνευματική αντίληψη

 

 

 

Έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε αυτά τα ρήματα, ως αισθητικά, γνωστικά, μνήμης και λήθης. Ας δούμε αναλυτικά τα βασικότερα από αυτά, καθώς πρόκειται για πολύ σημαντικά ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής.  

 

 

ἀγνοῶ

αἰσθάνομαι ( αντιλαμβάνομαι, αισθάνομαι, καταλαβαίνω)

οἶδα και σύνοιδα (έχω συνείδηση, γνωρίζω καλά)

γιγνώσκω

ἐπίσταμαι

μανθάνω

πυνθάνομαι ( ζητώ να μάθω, ακούω, πληροφορούμαι, ρωτώ)

ἐνθυμοῦμαι ( σκέφτομαι ότι, λαμβάνω υπόψη ότι….)

μιμνήσκομαι

ἐπιλανθάνομαι και ἐπιλήθομαι ( λησμονώ )

ὁρῶ

θεῶμαι (βλέπω )

ἀκούω (ακούω, πληροφορούμαι )

ἁλίσκομαι ( συλλαμβάνομαι να…)

περιορῶ ( ανέχομαι, επιτρέπω )

 

 

 

 

Οι σημασιολογικές διαφορές ανάμεσα στα ρήματα οἶδα, ἐπίσταμαι και γιγνώσκω εξετάζονται στο κείμενό μας για τη σημασία και τη σημασιολογική εξέλιξη του ρήματος οἶδα

 

 

 

 

Ας δούμε κάποια παραδείγματα:

 

 

Ἠσθάνοντο τούς Ἀθηναίους πληροῦντας τά ναῦς ( Αντιλαμβάνονταν ότι οι Αθηναίοι επανδρώνουν τα πλοία ), Θουκυδίδης – Η μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος Ἀθηναίους.

 

…εἰδώς ἐνίους αὐτῶν ὄντας πολίτας χρηστούς και προθύμους ( …επειδή γνωρίζω ότι κάποιοι από αυτούς είναι πολίτες άξιοι και πρόθυμοι ), Λυσίας –Η μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο της μετοχής εἰδώς, ἐνίους.

 

ᾜδεσαν Σωκράτην ἀπ’ἐλαχίστων χρημάτων αὐταρκέστατα ζῶντα ( Γνώριζαν ότι ο Σωκράτης ζούσε με πάρα πολύ μεγάλη αυτάρκεια αν και είχε λίγα χρήματα ), Ξενοφώντας – Η μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος Σωκράτην .

 

Ἔγνω τήν εἰσβολήν ἐσομένην ( Ήξερε ότι η εισβολή θα γίνει ), Θουκυδίδης – Η μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος τήν εἰσβολήν .

 

Ἴσθι ἀνόητος ὤν ( Πρέπει να γνωρίζεις ότι είσαι ανόητος ). Ξενοφώντας – Η μετοχή είναι συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος σύ.

 

Ὄψεσθε πάντας αὐτούς ὄντας διαφόρους μοι ( Θα δείτε ότι όλοι αυτοί είναι εχθροί μου ), Λυσίας – Η κατηγορηματική μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος αὐτούς.

 

Οὐ περιοφθήσεσθε ἀδικούμενοι ( Δε θα μείνετε αβοήθητοι να αδικείστε ) – Η κατηγορηματική μετοχή είναι συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος ὑμεῖς

 

Οἱ Θηβαῖοι έγνωσαν ἐξηπατημένοι  ( Οι Θηβαίοι αντιλήφθηκαν ότι είχαν εξαπατηθεί ), Θουκυδίδης -Η κατηγορηματική μετοχή είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος οἱ Θηβαῖοι

 

 

 

Ρήματα που δηλώνουν δείξη, αγγελία, έλεγχο

 

 

Τα πιο σημαντικά από αυτά τα ρήματα είναι:

 

 

ἀγγέλλω, ἀγγέλλομαι

ἀναγγέλλω

ἀποδείκνυμι και ἀποφαἰνω ( αποδεικνύω, φανερώνω)

δείκνυμι

δῆλον ποιῶ ( κάνω φανερό )

δηλῶ ( δείχνω, φανερώνω )

ἐλέγχω (αποδεικνύω )

ἐξαγγέλλω

ἐξελέγχω ( αποδεικνύω την ενοχή κάποιου )

ἐπιδείκνυμι ( αποδεικνύω, φανερώνω )

παρέχω (παρουσιάζω ), παρέχω ἐμαυτόν = παρουσιάζω τον εαυτό μου ως…

φαίνω, φαίνομαι ( αποδεικνύω, φανερώνω )

φανερόν ποιῶ

φωρῶ ( ανακαλύπτω )

 

 

 

Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

 

 

Οὐδείς πώποτε ἐξήλεγξεν τά κριθέντα ἀδίκως δικασθέντα ( Κανείς ποτέ μέχρι τώρα δεν απέδειξε ότι δικάστηκαν άδικα ), Δημοσθένης -Η κατηγορηματική μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος τά κριθέντα.

 

Καί πειράσομαι τῷ λόγῳ τοῦτον μέν ἐπιδεῖξαι ψευδόμενον ( Και θα επιχειρήσω με τον λόγο μου να αποδείξω ότι αυτός ψεύδεται ), Λυσίας – Η μετοχή είναι συνημμένη στο αντικείκενο του απαρεμφάτου ἐπιδεῖξαι “τοῦτον”.

 

 

Ἱκανός (Σωκράτης) καί άλλως δοκιμάσαι τε καί ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι ( Ο Σωκράτης ήταν ικανός να δοκιμάσει και με άλλον τρόπο και να αποκαλύψει αυτούς που έκαναν σφάλματα ), Ξενοφώντας -Η μετοχή είναι συνημμένη στο εννοούμενο αντικείμενο του απαρεμφάτου ἐλέγξαι “τοῦτον” ή “τινά”.

 

 

 

Η Σύνταξη μερικών βασικών ρημάτων

 

Η σύνταξη της κατηγορηματικής μετοχής, που μελετήσαμε μέχρι εδώ δεν εξαντλεί τις πιθανές συντάξεις που μπορούν λάβουν κάποια από τα πιο σημαντικά ρήματα της Αρχαίας Ελληνικής. Στο επόμενο κείμενό μας εξετάζουμε και αναλύουμε τις πιο βασικές περιπτώσεις.

 

 

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

 

Πολυξένη Μπίλλα, Μαθήματα Σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, Εκδόσεις Σαββάλας

Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα 

Παναγιώτου Τζαβέλη – Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

Νίκου Ασωνίτη -Βασίλη Αναγνωστόπουλου -Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Φιλολογικές Εκδόσεις Εμμανουήλ Αναστασάκη