Επικοινωνία
Ιούλ 23 2019
Στις 26 Αυγούστου η έναρξη των εγγραφών για τη νέα χρονιά

 

Στις 26 Αυγούστου η έναρξη των εγγραφών για τη νέα χρονιά: Επιλέξαμε μαι ζωγραφιά που απεικονίζει αστερίες να χορεύουν στο βυθό της θάλασσας

 

Το Φιλολογικό θα ανοίξει στις 26 Αυγούστου για τις εγγραφές που αφορούν το σχολικό έτος 2019 – 2020. Τα μαθήματα των τμημάτων της Γ’ Ανθρωπιστικής και των τμημάτων αποφοίτων θα ξεκινήσουν στις 2 Σεπτεμβρίου. Τα μαθήματα των τμημάτων της Β’ Ανθρωπιστικής, όπως και των υπολοίπων τάξεων θα ξεκινήσουν στις 9 Σεπτεμβρίου.

Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας στο τηλέφωνο του φροντιστηρίου, όπως και διαδικτυακά για περισσότερες πληροφορίες.

Ευχόμαστε ένα καλοκαίρι όμορφο, θάλασσες καλές!

Ιούλ 11 2019
Εξωτερικός προσανατολισμός και πελατειακές σχέσεις

Εξωτερικός προσανατολισμός και πελατειακές σχέσεις (1821-1843): Επιλέξαμε μια αφηρημένη σύνθεση σε τόνους του γκρι και του μπλε για να δείξουμε τα συμφέροντα που αλληλοεπικαλύπτονται.

 

Ολιγόλεπτο κριτήριο αξιολόγησης στην ιστορία κατεύθυνσης

Εξωτερικός προσανατολισμός και πελατειακές σχέσεις (1821-1843)

1.Να χαρακτηρίσετε το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων (Σ/Λ)

Α.Το αγγλικό κόμμα θεωρούσε ότι οι έλληνες  έπρεπε να συγκροτήσουν  έναν ισχυρό κρατικό οργανισμό και να αναμένουν τις εξελίξεις στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Β.Ο Μαυροκορδάτος στην αρχή δεν ήθελε να οριστεί η κρατική οργάνωση με γραπτό σύνταγμα.

Γ.Ο Ιωάννης Κωλέττης προσεταιρίστηκε στην αρχή αρματολούς και κλέφτες της Στερεάς.

Δ.Η Ρωσία μπορούσε να βρει αποδοχή από μεγάλο τμήμα του πληθυσμού επειδή ήταν η μοναδική μεγάλη δύναμη με ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα.

Ε.Το γαλλικό κόμμα εξέφραζε κυρίως τα συμφέροντα των προκρίτων και των λογίων.

2.Να κάνετε την αντιστοίχιση.

1.Πελοπόννησος           α.πλοιοκτήτες

2.Νησιά                           β.πρόκριτοι

3.Στερεά Ελλάδα           γ.αρματολοί

 

 

Ερωτήσεις ανάπτυξης

 

1.Ποιοι λόγοι ευνόησαν την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων κατά την προεπαναστατική περίοδο ;

 

2.Ποια γεγονότα λαμβάνουν χώρα την περίοδο από τη συγκρότηση της Β.Εθνοσυνέλευσης μέχρι το τέλος του δεύτερου εμφυλίου πολέμου ;

Μάι 31 2019
Η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 στην Ανθρωπιστική

Ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Παιδείας η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020. Παραθέτουμε τα αντίστοιχα κείμενα τα οποία δημοσιεύτηκαν από το Υπουργείο και αφορούν τα τρία μαθήματα της Κατεύθυνσης Ανθρωπιστικών Σπουδών: ( Αρχαία Ελληνικά, Ιστορία, Κοινωνιολογία). Το πρόγραμμα σπουδών του Φιλολογικού έχει προσαρμοστεί τόσο για τα μαθήματα που αφορούν τη θερινή προετοιμασία, όσο και για το διδακτικό έτος που ξεκινά τον Σεπτέμβρη. Ως εξειδικευμένο φροντιστήριο Ανθρωπιστικής και Έκθεσης έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε ευέλικτα και εξατομικευμένα προγράμματα σπουδών στις μαθήτριες και τους μαθητές μας.

 

 

Η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 στην κατεύθυνση των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Επιλέξαμε μια εικόνα ενός κλαδιού μπροστά από ένα τοπίο που θυμίζει ζωγραφική ζεν.

 

Η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 στα Αρχαία Ελληνικά

 

Η διδασκαλία των μαθητών/-τριών στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών στηρίζεται σε κείμενα και δραστηριότητες που αντλούνται από:  α) εισαγωγικά κεφάλαια από το διδακτικό βιβλίο και τον φάκελο υλικού, β) κείμενα αναφοράς που βρίσκονται στα περιεχόμενα του διδακτικού βιβλίου και του φακέλου υλικού, γ) παράλληλα κείμενα που βρίσκονται στον φάκελο υλικού και δ) κείμενα αυτενέργειας που βρίσκονται στον φάκελο υλικού.

Από τα παραπάνω αποτελούν διδακτέα-εξεταστέα ύλη τα εξής:

  1. I. Εισαγωγή

Από το βιβλίο «Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός Λόγος», Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου, των Μ. Κοπιδάκη, Δ. Λυπουρλή, κ.ά., έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”.

  1. A. Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ:

Κεφ. Δ2: Οι φιλοσοφικές ιδέες του Σωκράτη. Διαλεκτική, μαιευτική, ειρωνεία. Η αναζήτηση των ορισμών, η επαγωγική μέθοδος και η ηθική.

Κεφ. Δ3: Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη.

  1. B. Ο ΠΛΑΤΩΝ:

Κεφ. Ε1: Ο βίος του.

 

Γ. Πλάτωνος Πρωταγόρας:

α) (Α. Η διάρθρωση του διαλόγου και τα πρόσωπα: «Εισαγωγή…» έως και «Η απάντηση του Πρωταγόρα και ο μύθος για τη δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας»)

β) (Β. Η φιλοσοφική σημασία του διαλόγου).

 

Δ. Πλάτωνος Πολιτεία: Εισαγωγή στην Πολιτεία

α) (1. Νεανικές φιλοδοξίες και απογοητεύσεις, 2. Η συγγραφή της Πολιτείας και 3. Η σκηνοθεσία και τα πρόσωπα του διαλόγου)

β) (6. Οι τρεις τάξεις, 8. Η αγωγή των φυλάκων, 12. Οι φιλόσοφοι-βασιλείς, 13. Η δικαιοσύνη και).

γ) (Η αλληγορία του σπηλαίου).

 

Ε. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ (Βίος και έργα):

α) («Πότε και πού γεννήθηκε ο Αριστοτέλης-Λίγα λόγια για την καταγωγή του» και «Ο Αριστοτέλης στην Ακαδημία του Πλάτωνα: μαθητής πρώτα, δάσκαλος στη συνέχεια»).

β) («Ο Αριστοτέλης στη Μακεδονία: δάσκαλος του Αλεξάνδρου», «Επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα: αρχίζει η τρίτη περίοδος της φιλοσοφικής του δραστηριότητας. Ο Αριστοτέλης διδάσκει στο Λύκειο» και «Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει οριστικά την Αθήνα-Το τέλος της ζωής του»).

 

Στ. Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή (ολόκληρη)

 

Ζ. Αριστοτέλη Πολιτικά, Εισαγωγή (ολόκληρη)

 

ΙΙ.Από το βιβλίο: «Αρχαία Ελληνικά, Φάκελος Υλικού»

 

Κείμενα αναφοράς από τις παρακάτω θεματικές ενότητες, όπως αυτά εμφανίζονται στον συμπληρωματικό φάκελο υλικού:

 

  1. Η αντίληψη για τη φιλοσοφία: Η φιλοσοφία και η διαμόρφωση του ανθρώπου (ανθολόγιο κειμένων με βάση τον φάκελο υλικού)

Α.1  Γιατί φιλοσοφεί ο άνθρωπος;

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Μετά τα φυσικά Α 982b12-28

Α.2  Η πρακτική και πολιτική διάσταση της φιλοσοφίας.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Προτρεπτικός προς Θεμίσωνα, αποσπάσματα 8-9

Α.3  Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Επιστολή στον Μενοικέα, 122

 

  1. Η δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας και η πολιτική αρετή (Πλάτων, Πρωταγόρας)

Β.4  Ο πρωταγόρειος μύθος: η διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα

ΠΛΑΤΩΝ, Πρωταγόρας 320c-321b (ενότητα 2η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Β.5 Ο πρωταγόρειος μύθος:  η κλοπή της φωτιάς- έντεχνη σοφία και λόγος

ΠΛΑΤΩΝ, Πρωταγόρας 321b-322a (ενότητα 3η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Β.6  Ο πρωταγόρειος μύθος: το δώρο του Δία-η πολιτική αρετή ως κοινή και αναγκαία ιδιότητα των ανθρώπων

ΠΛΑΤΩΝ, Πρωταγόρας 322a-323a (ενότητες: 4η  του σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Β.7  Η συγκρότηση της πόλεως

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά 1.12, 1253a29-39 (ενότητα 14η σχολικού βιβλίου, που δίνεται σε μετάφραση, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

 

Γ. Η παιδεία και η αναζήτηση της αλήθειας – η ανθρώπινη φύση και το χρέος του φιλοσόφου (Πλάτων, Πολιτεία – «η αλληγορία του σπηλαίου»)

Γ.8  Η αλληγορία του σπηλαίου: οι δεσμώτες

ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία514a-515c(ενότητα 11η σχολικού εγχειριδίου της έκδοσης  (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος” με προσθήκη κειμένου όπως στον φάκελο υλικού)

Γ.9  Η αλληγορία του σπηλαίου: η παιδεία

ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία518b-519a (με προσθήκη νέου κειμένου, όπως στον φάκελο υλικού)

Γ.10  Η αλληγορία του σπηλαίου: οι φιλόσοφοι

ΠΛΑΤΩΝ, Πολιτεία 519b-520a (ενότητες: 12η και 13η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Γ.11  Ο χαρακτήρας και οι στόχοι της παιδείας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Θ1.3-2.1,1337a33-b11 ( ενότητα 20η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) «Διόφαντος»)

 

Δ. Ο άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους – η ηθική αρετή (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια)

Δ.12  Η ηθική αρετή

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια Β 1. 1-4, 1103a14-b2 (ενότητες: 1η και 2η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Δ.13  Η Ηθική αρετή και η ηθική πράξη

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια Β 1. 5-8, 1103b2-25 (ενότητες: 3η και 4η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Δ.14  Ηθική αρετή και μεσότητα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια   Β 6. 4-8, 1106a26-b7 (7η ενότητα σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Δ.15  Ορισμός της αρετής

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ηθικά Νικομάχεια Β 6. 10-13∙ 16, 1106b18-28∙ 1106b36-1107a6 (ενότητες: 9η και 10η, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

 

Ε. Ο άνθρωπος μέσα στην πόλη – η πολιτική αρετή και η πολιτική εξουσία (Αριστοτέλης, Πολιτικά)

Ε.16  Η πόλις

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά  Α 1.1∙8, 1252a1-7∙b27-32 (ενότητες: 11η και 12η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Ε.17  Ο άνθρωπος ζῷον πολιτικὸν

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Α 1. 10-11, 1253a7-18 (ενότητα 13η σχολικού εγχειριδίου, έκδοση (Ι.Τ.Υ.Ε.) “Διόφαντος”)

Ε.18  Η αρχή της πλειοψηφίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Γ 6.3-4, 1281a39-b10

(νέο  κείμενο από τον φάκελο εκπαιδευτικού υλικού)

Ε.19  Το πολίτευμα της δημοκρατίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Πολιτικά Δ 4.2-3, 1291b30-39 (ενότητα 19η σχολικού εγχειριδίου)

 

Στ. Ο άνθρωπος πολίτης του κόσμου – η νέα οικουμένη και η επιμέλεια εαυτού (ανθολόγιο φιλοσοφικών κειμένων από την ελληνιστική και ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα)

ΣΤ. 20  Ο κοσμοπολίτης άνθρωπος

ΕΠΙΚΤΗΤΟΣ, Διατριβαί, Β.10.1-4 + ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, Τα εις εαυτόν, 4.4  (νέα κείμενα όπως στον φάκελο υλικού)

ΣΤ. 21  Η νέα οικουμένη

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Περί Αλεξάνδρου τύχης και αρετής 6 329A-D(νέο κείμενο από τον φάκελο υλικού)

ΣΤ. 22  Η επιμέλεια του εαυτού

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, Τα εις εαυτόν, 4.3

 

ΙΙΙ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Τα παράλληλα κείμενα που υπάρχουν στο εκπαιδευτικό υλικό είναι ενδεικτικά και αξιοποιούνται για να ασκηθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες στη διακειμενική προσέγγιση. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιούν και άλλα κείμενα από την αρχαία και νεότερη γραμματεία, ελληνική και ξένη, που εκτιμούν ότι διευκολύνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες στη συγκριτική προσέγγιση των θεμάτων.

Τα παράλληλα κείμενα που περιέχονται στο εκπαιδευτικό υλικό δεν αποτελούν εξεταστέα ύλη.

Σε γραπτές εξετάσεις τίθενται στους μαθητές και τις μαθήτριες μη διδαγμένα παράλληλα κείμενα.

 

IV ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Τα κείμενα αυτενέργειας που περιέχονται στον φάκελο υλικού είναι ενδεικτικά και  «συνομιλούν» με τα υπόλοιπα κείμενα της διδακτικής ενότητας.Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει και άλλα κείμενα κατά τις ανάγκες των μαθητών/-τριών.

Τα κείμενα αυτενέργειας αξιοποιούνται περισσότερο για να ασκηθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες στην προσέγγιση της μορφοσυντακτικής και σημασιολογικής διάστασης των αρχαίων ελληνικών κειμένων.

Τα κείμενα αυτενέργειας που περιέχονται στο εκπαιδευτικό υλικό δεν αποτελούν εξεταστέα ύλη. Στις γραπτές εξετάσεις δίνεται στους μαθητές πεζό κείμενο αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων της αττικής διαλέκτου, μη διδαγμένο.

 

Οι μαθητές και οι μαθήτριες για να είναι σε θέση να προσεγγίζουν το νόημα των αρχαίων ελληνικών κειμένων πρέπει να γνωρίζουν την ύλη Γραμματικής και Συντακτικού που περιλαμβάνεται: α) στα βιβλία του Γυμνασίου «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα» Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου, έκδοση 2017 και β) Ολόκληρη η ύλη που περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου «Εγχειρίδιο Γλωσσικής Διδασκαλίας», ενότητες 1-21, http://ebooks.edu.gr/new/

 

 

Η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 στην Ιστορία
ΒΙΒΛΙΟ 2018-19 ΒΙΒΛΙΟ 2019-20
«Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας» της Γ ́ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Μαργαρίτη, Αγ. Αζέλη, Ν. Ανδριώτη, Θ. Δετοράκη, Κ. Φωτιάδη. «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας” της Γ ́ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Μαργαρίτη, Αγ. Αζέλη, Ν. Ανδριώτη, Θ. Δετοράκη, Κ. Φωτιάδη.

 

 

Διδακτέα-εξεταστέα ύλη 2018-19

ΔΩ:  5 (2 ΓΠ+3Π)

 Διδακτέα-εξεταστέα ύλη 2019-20

ΔΩ: 6
Από το βιβλίο: “Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας” της Γ ́ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Μαργαρίτη, Αγ. Αζέλη, Ν. Ανδριώτη, Θ. Δετοράκη, Κ. Φωτιάδη. Από το βιβλίο: “Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας” της Γ ́ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Μαργαρίτη, Αγ. Αζέλη, Ν. Ανδριώτη, Θ. Δετοράκη, Κ. Φωτιάδη.
Ι.ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

A. Η Ελληνική οικονομία μετά την Επανάσταση

Β. Η Ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα

Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αιώνα

 Ι.ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

A. Η Ελληνική οικονομία μετά την Επανάσταση

Β. Η Ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα

Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ο αιώνα

 
ΙΙ. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

(1821-1936)

 

 

Β.Χειραφέτηση και αναμόρφωση(1844-1880)

Γ. Δικομματισμός και εκσυγχρονισμός (1880-1909)

Δ. Ανανέωση-Διχασμός (1909-1922)

 

 ΙΙ. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

(1821-1936)

 

Α. Εξωτερικός προσανατολισμός και πελατειακές σχέσεις (1821-1843)

Β.Χειραφέτηση και αναμόρφωση(1844-1880)

Γ. Δικομματισμός και εκσυγχρονισμός (1880-1909)

Δ. Ανανέωση-Διχασμός (1909-1922)

Ε. Εκσυγχρονισμός και επεμβάσεις (1923-1936)
ΙΙΙ. ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα(Εισαγωγή)

 

 

 

 

 

Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα (Εισαγωγή)

Α. Προσφυγικά ρεύματα κατά την περίοδο 1914-1922

Β. Μικρασιατική καταστροφή

Γ. Η αποκατάσταση των προσφύγων

Δ. Η αποζημίωση των ανταλλαξίμων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Ε. Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα

 ΙΙΙ. ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα(Εισαγωγή)

Α. Το προσφυγικό ζήτημα κατά την Ελληνική Επανάσταση (1821-1827)

Γ. Η αποκατάσταση των προσφύγων κατά την περίοδο της μοναρχίας του Όθωνα (1833-1862)

Δ. Πρόσφυγες και αλυτρωτικά κινήματα κατά το 19ο αιώνα

Πρόσφυγες στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα (Εισαγωγή)

Α. Προσφυγικά ρεύματα κατά την περίοδο 1914-1922

Β. Μικρασιατική καταστροφή

Γ. Η αποκατάσταση των προσφύγων

Δ. Η αποζημίωση των ανταλλαξίμων και η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Ε. Η ένταξη των προσφύγων στην Ελλάδα
ΙV. ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ.

Ε. Η περίοδος της αυτονομίας και η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

 ΙV. ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ.

Ε. Η περίοδος της αυτονομίας και η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

 

 

 

 

Η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 στην Κοινωνιολογία
ΒΙΒΛΙΟ 2018-19 ΒΙΒΛΙΟ 2019-20
«Κοινωνιολογία» της Γ’  τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Κασιμάτη, Σ. Γεωργούλα, Μ. Παπαϊωάννου, Ι. Πράνταλου «Κοινωνιολογία» της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Κασιμάτη, Σ. Γεωργούλα, Μ. Παπαϊωάννου, Ι. Πράνταλου

 

Διδακτέα-εξεταστέα ύλη 2018-19

ΔΩ:  2Π

 Διδακτέα-εξεταστέα ύλη 2019-20

ΔΩ: 6
Διδακτέα ύλη 2018-19

Από το βιβλίο: «Κοινωνιολογία» της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Κασιμάτη, Σ. Γεωργούλα, Μ. Παπαϊωάννου, Ι. Πράνταλου

 Διδακτέα-εξεταστέα ύλη 2019-20

Από το βιβλίο: «Κοινωνιολογία» της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Γ. Κασιμάτη, Σ. Γεωργούλα, Μ. Παπαϊωάννου, Ι. Πράνταλου
Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία

 

1.1  Η γέννηση της κοινωνιολογίας

1.1.1 Αντικείμενο της Κοινωνιολογίας

1.2  Κοινωνιολογική θεώρηση

1.2.1 Ένα παράδειγμα εφαρμογής της «κοινωνιολογικής φαντασίας»

1.2.2. Οι θεμελιωτές της Κοινωνιολογίας

1.2.3 Κοινωνιολογικές σχολές

1.3 Η διεπιστημονική προσέγγιση

1.4 Η χρησιμότητα της Κοινωνιολογίας

1.5 Η κοινωνιολογία στην Ελλάδα

 

 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία

 

1.1   Η γέννηση της κοινωνιολογίας

1.1.1 Αντικείμενο της Κοινωνιολογίας

1.2   Κοινωνιολογική θεώρηση

1.2.1   Ένα παράδειγμα εφαρμογής της «κοινωνιολογικής φαντασίας»

1.2.2  Οι θεμελιωτές της Κοινωνιολογίας

1.2.3  Κοινωνιολογικές σχολές

1.3     Η διεπιστημονική προσέγγιση

 
  Κεφάλαιο 2 : ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ -ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

 

2.1 Από την αγροτική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας

2.2 Σύγχρονες κοινωνίες

2.2.1 Τα στάδια ανάπτυξης των σύγχρονων κοινωνιών

 
  Κεφάλαιο  3: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

 

3.1 Οι στόχοι της κοινωνικοποίησης και η σημασία του κοινωνικού περιβάλλοντος για τον άνθρωπο

3.2 Ανάπτυξη του κοινωνικού εαυτού – Οι διαφορετικές προσεγγίσεις

3.3 Φορείς κοινωνικοποίησης

3.3.1 Πρωτογενείς φορείς κοινωνικοποίησης

3.3.2 Δευτερογενείς φορείς κοινωνικοποίησης

3.4 Κοινωνικός έλεγχος – Μορφές κοινωνικού ελέγχου

3.5 Η κοινωνικοποίηση ως συνεχής διαδικασία κοινωνικής μάθησης

 
Κεφάλαιο  5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 

5.1 Ο ρόλος της εκπαίδευσης

5.1.1 Εκπαιδευτικά συστήματα – Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα

5.2 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής και αλλαγής της κοινωνίας

5.2.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής της κοινωνίας

5.2.2 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αλλαγής της κοινωνίας

5.3 Εκπαιδευτικός προσανατολισμός στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας. Η σχέση γνώσης και πληροφορίας

 

 Κεφάλαιο  5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 

5.1 Ο ρόλος της εκπαίδευσης.

5.2 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής και αλλαγής της κοινωνίας.

5.2.1 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αναπαραγωγής της κοινωνίας.

5.2.2 Η εκπαίδευση ως παράγοντας αλλαγής της κοινωνίας.

5.3 Εκπαιδευτικός προσανατολισμός στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορίας. Η σχέση γνώσης και πληροφορίας.

 
Κεφάλαιο  6. ΕΡΓΑΣΙΑ, ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

 

6.1 Ο ρόλος της εργασίας στη ζωή των ανθρώπων

6.1.1 Οργάνωση της παραγωγής και μορφές εργασίας

6.1.2 Νέες μορφές απασχόλησης

6.1.3  Μορφές ανεργίας

6.1.4 Η εργασία και η ανεργία στην ελληνική κοινωνία

6.2 Φτώχεια, πλούτος, κοινωνική διαστρωμάτωση και συνέπειες

6.2.1 Κοινωνική διαστρωμάτωση, κοινωνικές ανισότητες

6.2.2 Φτώχεια

6.2.3 Συνέπειες ανεργίας, φτώχειας και ανισοτήτων

6.2.4 Παιδική εργασία

6.3 Αντιμετώπιση των ανισοτήτων, της φτώχειας και της ανεργίας

 

 Κεφάλαιο  6. ΕΡΓΑΣΙΑ, ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

 

6.1 Ο ρόλος της εργασίας στη ζωή των ανθρώπων

6.1.1 Οργάνωση της παραγωγής και μορφές εργασίας

6.1.2 Νέες μορφές απασχόλησης

6.2 Φτώχεια, πλούτος, κοινωνική διαστρωμάτωση και συνέπειες

6.2.1 Κοινωνική διαστρωμάτωση, κοινωνικές ανισότητες

6.2.3 Συνέπειες ανεργίας, φτώχειας και ανισοτήτων

6.2.4 Παιδική εργασία

6.3 Αντιμετώπιση των ανισοτήτων, της φτώχειας και της ανεργίας

 
Κεφάλαιο  7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

 

7.1 Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση – Θεωρητική προσέγγιση

7.1.1 Μορφές εξουσίας

7.1.2 Συγκρότηση του έθνους-κράτους και συστήματα διακυβέρνησης

7.1.3 Μορφές υπερκρατικής εξουσίας – Ευρωπαϊκή Ένωση

7.2 Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας

7.3 Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την επηρεάζουν

7.3.1 Πολιτικά κόμματα

7.3.2 Ομάδες συμφερόντων

7.3.3 Κοινή γνώμη

7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά

7.3.5 Ενδεικτικές εμπειρικές έρευνες – Εκπροσώπηση στη Βουλή

7.4 Πολιτική αλλοτρίωση

 

 Κεφάλαιο  7. ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

 

7.1 Κοινωνίες με ή χωρίς κρατική οργάνωση – Θεωρητική προσέγγιση

7.1.1 Μορφές εξουσίας

7.1.2 Συγκρότηση του έθνους-κράτους και συστήματα διακυβέρνησης

7.2 Κοινωνικές βάσεις της εξουσίας

7.3 Πολιτική συμπεριφορά και κοινωνικοί παράγοντες που την επηρεάζουν

7.3.1 Πολιτικά κόμματα

7.3.2 Ομάδες συμφερόντων

7.3.4 Πολιτική και εκλογική συμπεριφορά

7.4 Πολιτική αλλοτρίωση

 
Κεφάλαιο  8 Το άτομο, η κοινωνία και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας

8.1 Τα ΜΜΕ: η διάδοση και η χρήση τους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

8.2 Κοινωνικές επιδράσεις των ΜΜΕ και των Η/Υ

8.2.1 Θεωρητικές προσεγγίσεις

8.2.2 Κοινωνικές επιδράσεις των ΜΜΕ

8.3 Αγωγή αναγνωστών, θεατών, ακροατών και χρηστών Η/Υ

 

  
Κεφάλαιο  9. ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

 

9.1 Οι έννοιες της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας – Το έγκλημα ως κοινωνικό φαινόμενο

9.1.1 Τύποι εγκλημάτων

9.2 Θεωρητικές προσεγγίσεις της αποκλίνουσας συμπεριφοράς –

Δύο κοινωνιολογικές οπτικές

9.2.1 Θεωρίες της συναίνεσης: ανομία και κοινωνική οικολογία

9.2.2 Θεωρίες της σύγκρουσης για την αποκλίνουσα συμπεριφορά

9.3 Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας: σωφρονισμός, κοινωνική επανένταξη και πρόληψη

9.3.1 Σωφρονισμός και κοινωνική επανένταξη

9.3.2 Πρόληψη της παραβατικότητας-εγκληματικότητας

 

 Κεφάλαιο  9. ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

 

9.1 Οι έννοιες της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας – Το έγκλημα ως κοινωνικό φαινόμενο

9.2 Θεωρητικές προσεγγίσεις της αποκλίνουσας συμπεριφοράς -Δύο κοινωνιολογικές οπτικές

9.2.1 Θεωρίες της συναίνεσης: ανομία και κοινωνική οικολογία

9.2.2 Θεωρίες της σύγκρουσης για την αποκλίνουσα συμπεριφορά

9.3 Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας: σωφρονισμός, κοινωνική επανένταξη και πρόληψη

9.3.2 Πρόληψη της παραβατικότητας-εγκληματικότητας

 
   
Κεφάλαιο  10 ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ , ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

 

10.1 Ετερότητα, πολιτισμικές διαφορές και υποκουλτούρες στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

10.1.1 Μετακινήσεις πληθυσμών (μετανάστευση – παλιννόστηση)

10.1.2 Διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες και μειονότητες στις σύγχρονες κοινωνίες

10.2 Προκατάληψη και ρατσισμός

10.2.1 Στερεότυπα, προκατάληψη, ρατσισμός, σοβινισμός

10.2.2 Τα αίτια και οι συνέπειες της προκατάληψης και του ρατσισμού

10.3 Πόλεμος, τρομοκρατία: μορφές, αίτια και συνέπειες

10.3.1 Πόλεμος

10.3.2 Τρομοκρατία

10.3.3 Συνέπειες και αντιμετώπιση της τρομοκρατίας

10.4 Αντιμετώπιση της προκατάληψης και της οργανωμένης βίας

 Κεφάλαιο  10 ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ , ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

 

10.1 Ετερότητα, πολιτισμικές διαφορές και υποκουλτούρες στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

10.1.1 Μετακινήσεις πληθυσμών (μετανάστευση – παλιννόστηση)

10.1.2 Διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες και μειονότητες στις σύγχρονες κοινωνίες

10.2 Προκατάληψη και ρατσισμός

10.2.1 Στερεότυπα, προκατάληψη, ρατσισμός, σοβινισμός

10.2.2 Τα αίτια και οι συνέπειες της προκατάληψης και του ρατσισμού

10.3 Πόλεμος, τρομοκρατία: μορφές, αίτια και συνέπειες

10.3.1 Πόλεμος

10.3.2 Τρομοκρατία

10.3.3 Συνέπειες και αντιμετώπιση της τρομοκρατίας

10.4 Αντιμετώπιση της προκατάληψης και της οργανωμένης βίας

 

Αυτή είναι συνολικά η εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών 2020 . Παρατηρούμε ότι η μεγαλύτερη αύξηση ύλης εντοπίζεται στο μάθημα της Ιστορίας. Και στα Αρχαία Ελληνικά έχουμε αύξηση, καθώς και εμπλουτισμό με παράλληλα κείμενα, τα οποία σίγουρα βοηθούν σε μια ευρύτερη κατανόηση του Φιλοσοφικού Λόγου.

Μάι 12 2019
Το ποίημα του Παρμενίδη

Στη δεύτερη συνάντησή μας στο πλαίσιο του σεμιναρίου για τους Πλατωνικούς μύθους θα αναφερθούμε στο ποίημα του Προσωκρατικού φιλοσόφου Παρμενίδη. Η σκέψη του επηρέασε βαθύτατα τον Πλάτωνα. Θα λέγαμε ότι είναι εκείνος ο Προσωκρατικός φιλόσοφος που το στίγμα του το βρίσκουμε σε όλη τη μεταγενέστερη φιλοσοφία. Η φιλοσοφική του σκέψη είναι αποτυπωμένη με τη μορφή ποιήματος, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου μας έχει διασωθεί.

Το ποίημα του Παρμενίδη είναι γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο, όπως και τα έπη του Ομήρου. Ο Ελεάτης φιλόσοφος παρουσιάζει τον ήρωα του ποιήματος να συμμετέχει σε ένα φανταστικό ταξίδι με αλληγορικό περιεχόμενο. Μια Θεά, η οποία δεν κατονομάζεται, δείχνει στον ήρωα τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να εξερευνήσουμε τις διαδρομές που ενδεχομένως μας οδηγούν στη γνώση.

Το ποίημα δεν αποκαλύπτει εύκολα τα μυστικά του. Είναι γραμμένο με έναν τρόπο κρυπτικό και για αυτό και οι ερμηνείες είναι ποικίλες και αλληλοσυγκρουόμενες πολλές φορές. Θα αναφέρουμε εδώ, την αξιοσημείωτη ερμηνεία του Λάμπρου Κουλουμπαρίτση, που ξεκινώντας από μια νέα μετάφραση του όρου “εόν” μας δείχνει ότι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί και προσεκτικοί, όταν προσεγγίζουμε τη σκέψη διανοητών μιας άλλης εποχής και μιας άλλης πραγματικότητας.

 

 

Το ποίημα του Παρμενίδη: Επιλέξαμε τη αφίσα του σεμιναρίου. Παρουσιάζει την εικόνα των δεσμωτών στο σπήλαιο. Η σκέψη του Παρμενίδη είναι πολύ βασική για την κατανόηση του Πλάτωνα.

 

 

Το ποίημα του Παρμενίδη – Απόσπασμα 1 (Diels – Kranz)

 

Στη συνέχεια παραθέτουμε το απόσπασμα 1 του ποιήματος. Η μετάφραση είναι του Δημοσθένη Κούρτοβικ. Τόσο το πρωτότυπο, όσο και η μετάφραση παρατίθενται στην ιστοσελίδα της πύλης για την Ελληνική γλώσσα.

 

ἵπποι ταί με φέρουσιν ὅσον τ᾽ ἐπὶ θυμὸς ἱκάνοι
πέμπον, ἐπεί μ᾽ ἐς ὁδὸν βῆσαν πολύφημον ἄγουσαι
δαίμονος, ἣ κατὰ πάντ᾽ ἄστη φέρει εἰδότα φῶτα·
τῇ φερόμην· τῇ γάρ με πολύφραστοι φέρον ἵπποι
5ἅρμα τιταίνουσαι, κοῦραι δ᾽ ὁδὸν ἡγεμόνευον.
ἄξων δ᾽ ἐν χνοίῃσιν ἵει σύριγγος ἀυτὴν
αἰθόμενος (δοιοῖς γὰρ ἐπείγετο δινωτοῖσιν
κύκλοις ἀμφοτέρωθεν), ὅτε σπερχοίατο πέμπειν
Ἡλιάδες κοῦραι, προλιποῦσαι δώματα Νυκτὸς
10εἰς φάος, ὠσάμεναι κράτων ἄπο χερσὶ καλύπτρας.

ἔνθα πύλαι Νυκτός τε καὶ Ἤματός εἰσι κελεύθων,
καί σφας ὑπέρθυρον ἀμφὶς ἔχει καὶ λάινος οὐδός.
αὐταὶ δ᾽ αἰθέριαι πλῆνται μεγάλοισι θυρέτροις·
τῶν δὲ Δίκη πολύποινος ἔχει κληῖδας ἀμοιβούς.
15τὴν δὴ παρφάμεναι κοῦραι μαλακοῖσι λόγοισιν.
πεῖσαν ἐπιφραδέως, ὥς σφιν βαλανωτὸν ὀχῆα
ἀπτερέως ὤσειε πυλέων ἄπο· ταὶ δὲ θυρέτρων
χάσμ᾽ ἀχανὲς ποίησαν ἀναπτάμεναι πολυχάλκους
ἄξονας ἐν σύριγξιν ἀμοιβαδὸν εἰλίξασαι
20γόμφοις καὶ περόνῃσιν ἀρηρότε· τῇ ῥα δι᾽ αὐτέων
ἰθὺς ἔχον κοῦραι κατ᾽ ἀμαξιτὸν ἅρμα καὶ ἵππους.

καί με θεὰ πρόφρων ὑπεδέξατο, χεῖρα δὲ χειρὶ
δεξιτερὴν ἕλεν, ὧδε δ᾽ ἔπος φάτο καί με προσηύδα·
ὦ κοῦρ᾽ ἀθανάτοισι συνάορος ἡνιόχοισιν,
25ἵπποις ταί σε φέρουσιν ἱκάνων ἡμέτερον δῶ,
χαῖρ᾽, ἐπεὶ οὔτι σε μοῖρα κακὴ προὔπεμπε νέεσθαι
τήνδ᾽ ὁδόν (ἦ γὰρ ἀπ᾽ ἀνθρώπων ἐκτὸς πάτου ἐστίν),
ἀλλὰ θέμις τε δίκη τε. χρεὼ δέ σε πάντα πυθέσθαι
ἠμὲν Ἀληθείης εὐκυκλέος ἀτρεμὲς ἦτορ
30ἠδὲ βροτῶν δόξας, ταῖς οὐκ ἔνι πίστις ἀληθής.
ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ ταῦτα μαθήσεαι, ὡς τὰ δοκοῦντα
χρῆν δοκίμως εἶναι διὰ παντὸς πάντα περῶντα.

 

Οι φοράδες που με πάνε όσο μακριά ποθεί η ψυχή μου

μ᾽ εκτόξευσαν μπροστά, σαν μ᾽ έφεραν στου θεού το ξακουστό

στρατί, που σηκώνει τον άνθρωπο τον γνώστη όλων των πόλεων.

Σ᾽ αυτόν λοιπόν βρέθηκα το δρόμο, όπου μ᾽ έφεραν τ᾽ άτια τα σοφά

σέρνοντας το άρμα μου, και μπροστά μου κόρες πήγαιναν.5

Κι ο άξονας στους τόρμους1 τσίριζε σα σφυρίχτρα,

αναμμένος (γιατί ήταν στριμωγμένος ανάμεσα στις τορνευτές

τις ρόδες), καθώς του Ήλιου οι θυγατέρες σπεύδαν

να με συνοδέψουν, αφού άφησαν τα δώματα της Νύχτας για το φως

και με τα χέρια τους έβγαλαν τα πέπλα απ᾽ τα κεφάλια τους.10

 

Εκεί είναι οι πύλες των μονοπατιών της Νύχτας και της Μέρας,

ανάμεσα σ᾽ ένα ανώφλι και ένα κατώφλι πέτρινο.

Ψηλά ορθωμένες στον αέρα, κλείνουν με μεγάλες πόρτες,

κι η τιμωρός Δικαιοσύνη κρατάει τους διπλοσύρτες.

Μα οι κόρες την ξεγέλασαν με τα όμορφά τους λόγια15

και πονηρά την έπεισαν γρήγορα να τραβήξει το μάνταλο

απ᾽ τις πύλες. Κι οι πύλες, όταν άνοιξαν, άφησαν ανάμεσά τους

ένα τεράστιο χάσμα, διαδοχικά στρίβοντας μες στις θήκες τους

τους χαλκόδετους ρεζέδες,2 τους στερεωμένους

με ξυλοκάρφια και πιρτσίνια.3 Κι ευθύς ανάμεσά τους, στον20

πλατύ το δρόμο, πέρασε τ᾽ άρμα οδηγημένο απ᾽ τις κόρες.

 

Κι η θεά με καλοδέχτηκε, πήρε το χέρι το δεξί μου

στο δικό της και με τούτα τα λόγια με προσφώνησε:

«Καλώς όρισες, νέε, εσύ που έρχεσαι στο σπίτι μου συνοδεμένος

από αθάνατους ηνίοχους, με τ᾽ άλογα που σε κουβαλούν.25

Δεν σ᾽ έβαλε μοίρα κακή σ᾽ αυτό το δρόμο, που τόσο μακριά

είναι απ᾽ των ανθρώπων τα βήματα,

αλλά η δικαιοσύνη. Πρέπει όλα να τα μάθεις,

την ήσυχη καρδιά της στρογγυλής Αλήθειας

και τις ιδέες των θνητών τις ψεύτικες.30

Αλλά θα μάθεις και πώς πρέπει να ᾽ναι οι γνώμες των ανθρώπων

για να έχουν βάση και να διαπερνούν τα πάντα.

 

(μετάφραση Δ. Κούρτοβικ)

 

1 τόρμος = οπή

2 ρεζές = μεντεσές

3 πιρτσίνι = είδος καρφιού

Μαρ 24 2019
Ο χρόνος της αφήγησης στο λογοτεχνικό κείμενο

Ο χρόνος της αφήγησης είναι ένας από τους δυο χρόνους που συναντάμε στα λογοτεχνικά κείμενα. Ο πρώτος είναι ο χρόνος της ιστορίας, ο οποίος είναι και ο πραγματικός χρόνος των γεγονότων. Αντιστοιχεί στη διάρκειά τους, όπως θα την αντιλαμβανόμασταν στην πραγματική ζωή. Ο δεύτερος είναι ο αφηγηματικός χρόνος, ο οποίος αντιστοιχεί στη διάρκεια που έχουν τα γεγονότα μέσα στην αφήγηση. Εξίσου σημαντικό στοιχείο είναι και η σειρά με την οποία παρουσιάζονται τα γεγονότα.

Για να κατανοήσουμε πληρέστερα τη διαφορά μπορούμε να αναφέρουμε το παράδειγμα του αριστουργήματος του James Joyce “Ulysses“. Όλα τα γεγονότα που περιγράφονται στο πολυσέλιδο μυθιστόρημα δεν είναι παρά ο απολογισμός μιας ημέρας. Ο ήρωας του μυθιστορήματος. ο Δουβλινέζος
Leopold Bloom ξυπνά το πρωί και φεύγει για τη δουλειά του. Θα επιστρέψει την επόμενη μέρα. Μέσα σε αυτό το εικοσιτετράωρο ο αφηγηματικός χρόνος μας παρουσιάζει τα συναισθήματα, τις εικόνες, τα βιώματα που νοιώθει και μοιράζεται.

 

Ο χρόνος της αφήγησης στο λογοτεχνικό κείμενο: Επιλέξαμε μια σύνθεση σε μπλε βάθος που διακόπτεται από λευκές γραμμές που αλληλοεφάπτονται όπως ακριβώς και τα χρονικά επίπεδα σε μια ιστορία.

Ο χρόνος της αφήγησης ως προς τη σειρά
  • Η ευθύγραμμη αφήγηση: Ο πιο απλός τρόπος. Τα γεγονότα παρουσιάζονται ακολουθώντας τη σειρά με την οποία συνέβησαν. Αυτή η αφήγηση ονομάζεται και γραμμική.
  • Αφήγηση με αναχρονίες: Αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος, καθώς το λογοτεχνικό κείμενο συνήθως εστιάζει στο βίωμα και στη συναισθηματική κατάσταση. Διακρίνουμε δύο βασικά επίπεδα:
  • Την αναδρομή, στη διάρκεια της οποίας ο αφηγητής αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν, διακόπτοντας την κανονική ροή.
  • Την πρόληψη: Ο αφηγητής παραθέτει γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον. Δεν ακολουθείται η κανονική σειρά των γεγονότων και συνήθως αυτή η τεχνική επιλέγεται, όταν στόχος του λογοτέχνη είναι να προοικονομήσει την εξέλιξη της ιστορίας. 

 

Η διάρκεια των γεγονότων στο κείμενο

Οι βασικοί τρόποι με τους οποίους παρουσιάζονται τα γεγονότα ως προς τη χρονική τους διάρκεια είναι οι ακόλουθοι. Ας σημειώσουμε ότι συνήθως στα κείμενα έχουμε έναν συνδυασμό αυτών.

  • Η επιβράδυνση: Ο αφηγητής φροντίζει σε γεγονότα που πιθανόν διήρκεσαν λίγο να παρεμβάλλει περιγραφές και σχόλια που συνήθως αφορούν το προσωπικό βίωμα των πρωταγωνιστών. Με αυτόν τον τρόπο η ιστορία πλουτίζεται και αποκτά βάθος. 
  • Η επιτάχυνση: Σε αυτή την περίπτωση ο αφηγηματικός χρόνος είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας. Ο αφηγητής επιλέγει να προσπεράσει ή να παρουσιάσει περιληπτικά κάποια σημεία της ιστορίας.
  • Η παύση: Θα συναντήσουμε αυτή την τεχνική κυρίως στα κλασικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα. Η αφήγηση συνεχίζεται με περιγραφές τοπίων, καταστάσεων που δεν έχουν σχέση με τη βασική αφήγηση. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η πρώτη μορφή αυτής της τεχνικής συναντάται για πρώτη φορά στον Ηρόδοτο με τις περίφημες παρεκβάσεις. Φυσικά, πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόκειται για άλλου είδους κείμενο (μια πρώτη μορφή ιστορικού κειμένου) και το πιθανότερο είναι ότι γίνεται αρκετά αυθόρμητα και όχι ως αφηγηματική τεχνική. 
  • Η έλλειψη: Ο αφηγητής επιλέγει να παραλείψει τμήμα της ιστορίας το οποίο θεωρεί επουσιώδες. 
  • Η περίληψη: Εδώ, η επιλογή είναι να αποδοθούν περιληπτικά, σε αδρές γραμμές τμήματα της βασικής αφήγησης.

 

 

 

 

Φεβ 12 2019
Η συνοχή στην παράγραφο και στο κείμενο

Η συνοχή στην παράγραφο και συνολικά στο κείμενο είναι από τα βασικά υφολογικά πλεονεκτήματα ενός δοκιμίου ή ενός άρθρου. Θα χαρακτηρίζαμε ως συνοχή μιας παραγράφου ή ενός κειμένου τον τρόπο που οι περίοδοι συνδέονται μορφολογικά μεταξύ τους. Η συνοχή ενισχύει την υφολογική ομοιογένεια και ταυτόχρονα εξασφαλίζει την ομαλή ροή των ιδεών. Υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται. Είναι σημαντικό να μπορούμε να τους εντοπίσουμε. 

 

Η συνοχή στην παράγραφο και στο κείμενο: Για το κείμενό μας επιλέξαμε μια σύνθεση αφηρημένης φωτογραφίας από την Annie Spratt. Κυριαρχούν τα ανοιχτά χρώματα, λίγο κίτρινο και γαλάζιο.

 
Η συνοχή στην παράγραφο με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων

Ο πλέον σαφής τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η συνοχή είναι με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων. Διαρθρωτικές ονομάζουμε τις λέξεις, οι οποίες τοποθετημένες σε καίριες θέσεις του γραπτού κειμένου βοηθούν να τονιστούν συγκεκριμένες νοηματικές σχέσεις ανάμεσα στις περιόδους ή ακόμα και ανάμεσα στις παραγράφους. Τέτοιες έννοιες μπορεί να είναι για παράδειγμα η επεξήγηση (δηλαδή, με άλλα λόγια), ή η εναντίωση (αντίθετα, ωστόσο). Είναι σημαντικό στα κείμενά μας να είμαστε προσεκτικοί στη χρήση των συνδετικών λέξεων ή φράσεων. Η κατάχρηση αυτών των λέξεων κουράζει τον αναγνώστη και εμποδίζει τη φυσική ροή του λόγου. Όταν χρησιμοποιούνται σωστά φωτίζουν τις νοηματικές σχέσεις κάτι που ενισχύει τη συνοχή του κειμένου και σε επίπεδο μορφής και σε επίπεδο περιεχομένου.

 

 

Ο ρόλος των αντωνυμιών

Η ετυμολογία της λέξεως “αντωνυμία” μας αποκαλύπτει ότι η χρησιμοποίησή τους έχει να κάνει με την αντικατάσταση ενός ονόματος, ώστε να αποφεύγεται η ασάφεια και η μονοτονία στο κείμενο. Όταν συναντήσουμε για παράδειγμα τη φράση “το ίδιο φαινόμενο επαναλαμβάνεται” έχουμε μια σαφή αναφορά σε κάτι που αναφέρθηκε πρωτύτερα στο κείμενο που διαβάζουμε. Με αυτόν τον τρόπο τονίζεται η σημαντικότητα της έννοιας και τα δύο σημεία στα οποία αναφέρθηκε αποκτούν μια εσωτερική συνοχή. 

 

 

Η επανάληψη λέξεως, φράσης ή έννοιας

Ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο ενισχύεται η συνοχή ενός κειμένου ή μιας παραγράφου είναι και με την επανάληψη μιας λέξεως, μιας φράσης ή ακόμα και μιας έννοιας. Για παράδειγμα, μπορεί σε ένα κείμενο που πραγματεύεται ζητήματα σχετικά με την εκπαίδευση να συναντήσουμε τις λέξεις: παιδεία, εκπαίδευση, εκπαιδευτικό σύστημα, σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση η κάθε λέξη έχει νοηματική συγγένεια με τις άλλες – θα λέγαμε ότι αναφέρεται στην ίδια έννοια, λίγο διαφορετικά δοσμένη – με αποτέλεσμα η συνοχή των γραφομένων να ενισχύεται.

 

 

Το ενιαίο ύφος

Βασικός τρόπος με τον οποίο το κείμενο συγκροτείται ως ενιαία οντότητα είναι και η διατήρηση του ενιαίου ύφους. Πέρα από τη συνοχή το ενιαίο ύφος σε ένα δοκίμιο πειθούς ή σε ένα άρθρο βοηθά ιδιαίτερα να ξετυλιχθεί η ροή των ιδεών. Τα συγκεκριμένα κειμενικά είδη πρέπει να χαρακτηρίζονται από σαφήνεια. Η προσοχή στη χρήση των ρηματικών προσώπων, η σωστή χρήση των τρόπων πειθούς και η διατήρηση στο μεγαλύτερο μέρος του κειμένου ενός ενιαίου ύφους βοηθούν τόσο στην έκφραση των ιδεών, όσο και στην επεξεργασία τους από τους αναγνώστες.

 

 

 

 

 

Ιαν 30 2019
Ελληνική διπλωματία, κινηματογραφικό ρεπορτάζ και Βαλκανικοί Πόλεμοι

Για πρώτη φορά, μετά από 106 χρόνια προβάλλονται οι δύο ταινίες που είχε παραγγείλει η Ελληνική κυβέρνηση και αφορούν τους Βαλκανικούς πολέμους. Η παρουσίαση θα γίνει στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, όπου και θα μεταβούμε στις 5 Φεβρουαρίου, στις 7 το απόγευμα. Ο τίτλος της εκδήλωσης είναι “Ελληνική διπλωματία, κινηματογραφικό ρεπορτάζ και Βαλκανικοί Πόλεμοι.” Η προβολή αυτή έχει ιδιαίτερο ιστορικό αλλά και κινηματογραφικό ενδιαφέρον.

 

Ελληνική διπλωματία, κινηματογραφικό ρεπορτάζ και Βαλκανικοί Πόλεμοι: Για την εκδήλωση στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη επιλέξαμε την εικόνα μιας κινηματογραφικής μπομπίνας.

 

Οι απαρχές του πολεμικού ντοκιμαντέρ

Μέχρι σήμερα, οι απαρχές του πολεμικού ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους τοποθετούνταν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με τα δυο επίκαιρα που θα παρακολουθήσουμε οι απαρχές οριοθετούνται πλέον στους Βαλκανικούς πολέμους, όπως επισημαίνει η κυρία Μαρία Γεωργοπούλου, διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης. Η Ελληνική κυβέρνηση είχε παραγγείλει το 1913 τα συγκεκριμένα κινηματογραφικά επίκαιρα στην προσπάθειά της να ενισχύσει τη θέση της στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις. Το επιστέγασμα αυτών υπήρξε η συνθήκη του Βουκουρεστίου τον Αύγουστο του 1913.

 

Οι ταινίες

Οι ταινίες προβλήθηκαν διεθνώς στα τέλη του 1913. Οι τίτλοι τους ήταν: “With the Greeks in the firing line”, διάρκειας 62 λεπτών και “Triumphal March of the Greeks”, διάρκειας 10 λεπτών. Έκτοτε το υλικό δεν προβλήθηκε ξανά. Οι έξι μπομπίνες έφτασαν ως ανώνυμη δωρεά στο πανεπιστήμιο του Berkeley. Εκεί υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες για τη φύλαξη τέτοιου είδους ταινιών. Το υλικό πάνω στο οποίο αποτυπώθηκαν οι πραγματικές σκηνές από το μέτωπο των Βαλκανικών πολέμων αποτελούσε το πρώτο διαφανές εύκαμπτο φιλμ και ήταν εξαιρετικά εύφλεκτο. Μάλιστα, μετά από μερικές δεκαετίες, αν δεν φυλαχτεί σωστά, μετατρέπεται σε σκόνη. 

 

Βαλκανικοί Πόλεμοι: Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές
Η κυρία Βασιλική Τσιτσοπούλου, δόκτωρ Συγκριτικής Φιλολογίας και Κινηματογραφικών Σπουδών παρατηρεί ότι: “Βλέπουμε στην οθόνη τους εκατοντάδες εκατοντάδων στρατιωτών που έπεσαν στο πεδίο της μάχης και ήταν ως τώρα αφανείς. Παρακολουθούμε τους απλούς μαχητές, τις πληγές τους και όχι μόνο τους πολιτικούς και στρατιωτικούς που καταγράφονται στην Ιστορία.”
Αυτές οι ταινίες είναι οι πρώτες που περιέχουν αυθεντικές πολεμικές σκηνές. Μέχρι τότε, είχαμε συνήθως αναπαραστάσεις πολεμικών σκηνών και τα επίκαιρα ήταν σε μεγάλο βαθμό προϊόντα φαντασίας. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι μπορούσαν να κινηματογραφηθούν, όσο δύσκολο και αν ήταν αυτό, με τα μέσα της εποχής. Η δράση ήταν σε Ευρωπαϊκό έδαφος και όχι σε κάποια μακρινή αποικία. Και το διεθνές ενδιαφέρον ήταν μεγάλο καθώς η κατάσταση στα Βαλκάνια επηρέαζε την Ευρωπαϊκή πραγματικότητα.      

 

Τα ερωτήματα

Η ταινία “With the Greeks in the firing line” δεν έχει ήχο ούτε μουσική υπόκρουση. Θα προβληθεί με εισαγωγή και σχολιασμό της κυρίας Τσιτσοπούλου, η οποία θα εστιάσει σε κάποια γόνιμα ερωτήματα: “Τι και ποιος καταγράφεται σε αυτά τα φιλμ και γιατί; Ποιος τα γύρισε; Αποτελούν ιστορικά τεκμήρια και τι τεκμηριώνουν; Ποια η θέση αυτής της ταινίας στην ιστορία του μιντιακού πολεμικού θεάματος και της προπαγάνδας; Σε ποιον ανήκουν αυτές οι ταινίες; Πως βρέθηκαν στην Καλιφόρνια; Ως αρχειακό μιντιακό υλικό πως θα έπρεπε να είναι προσβάσιμο στο κοινό σήμερα;”

Η εκδήλωση “Ελληνική διπλωματία, κινηματογραφικό ρεπορτάζ και Βαλκανικοί Πόλεμοι” ενδιαφέρει σίγουρα τους μαθητές που μελετούν το μάθημα της Ιστορίας Κατεύθυνσης. Χρονολογίες, γεγονότα, συνθήκες και τόσα άλλα τα οποία φαντάζουν μακρινά και αφηρημένα λαμβάνουν εικόνα και μορφή μέσα από την εικόνα των πρωταγωνιστών τους. Είναι και μια πρωτοβουλία που μας δίνει την ευκαιρία να σκεφτούμε για το τι είναι πραγματικό Ιστορικό τεκμήριο. Να προβληματιστούμε, ίσως, για το γεγονός ότι ο πόλεμος προβάλλεται ως θέαμα και όχι μόνο στη σημερινή εποχή. Η Ιστορία είναι μια ροή, όχι κάτι παγιωμένο. 

 

 

Αυγ 28 2018
Πολλά συγχαρητήρια σε όλους

 

 

Ένας παιδικός πίνακας με καραβάκι στη γαλάζια θάλασσα. Αφορά το κείμενο συγχαρητηρίων των παιδιών που τελείωσαν τις Πανελλαδικές

Η διαδρομή που ολοκληρώθηκε με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων είναι μόνο το ξεκίνημά σας. Με την ίδια αγάπη και θέληση να ακολουθήσετε και τους νέους δρόμους που ανοίγονται μπροστά σας. Πολλά συγχαρητήρια στον καθένα σας χωριστά.

Ιούν 18 2018
Τι είναι η αλληγορία: Προσδιορισμός και παραδείγματα

Στο ερώτημα τι είναι η αλληγορία μια πρώτη απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι η αλληγορία είναι ένα λογοτεχνικό και λεκτικό σχήμα το οποίο βασίζεται στη χρήση συμβόλων και μεταφορών. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκουμε να μεταδώσουμε ένα ευρύτερο μήνυμα στους αναγνώστες ή στους ακροατές μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αλληγορίας με τον οποίο όλοι είμαστε εξοικειωμένοι είναι οι παροιμίες. Οι παροιμίες κρύβουν νοήματα διαφορετικά από αυτά που οι λέξεις δηλώνουν στην κυριολεξία τους. Όλοι κατανοούμε πως η παροιμία: “Το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το πρόσωπο”, δεν αναφέρεται απλά στην ανάγκη της καθαριότητας και υγιεινής. Κυρίως μέσω της παροιμίας επιδιώκεται να τονιστεί η ανάγκη της αλληλοβοήθειας, της ανθρώπινης συμπαράστασης.

Είναι κατανοητό επίσης, ότι, εφόσον μεταφερόμαστε από το επίπεδο μιας καθημερινής ασχολίας στο επίπεδο των εννοιών και των αξιών βρισκόμαστε στο χώρο της μεταφοράς.

 

"Τι είναι η αλληγορία": Για το κείμενό μας επιλέξαμε μια εικόνα αλληγορική, η οποία απεικονίζει ένα ψάρι που έχει τη μορφή παγόβουνου. Άλλο πάνω από τη μέση και πάνω και διαφορετικό από κάτω.

Αλληγορίες που όλοι γνωρίζουμε

Είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και φιλοσοφίας τα οποία είναι παραβολές. Σίγουρα, το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι η αλληγορία του σπηλαίου. Ο Πλάτωνας ενσωματώνει στον διάλογό του Πολιτεία αυτόν τον υπέροχο μύθο, ο οποίος αποτελεί μια μεταφορά για την παιδεία, την πραγματική γνώση και τον τρόπο προσέγγισής της. Ως αλληγορία επίσης,  μπορούμε να θεωρήσουμε ολόκληρο το έργο του Ernest Hemingway “The old man ant the sea” (Ο γέρος και η θάλασσα). Το κείμενο δεν αφηγείται απλά μια ιστορία από τη ζωή ενός ηλικιωμένου ψαρά. Είναι μια μεταφορά για τον αγώνα του ανθρώπου και την προσπάθειά του να νοηματοδοτήσει τις πράξεις του μέσα σε ένα σύμπαν παράλογο (για την ανθρώπινη λογική) και χαοτικό.

 

Παραδείγματα αλληγορίας

Επομένως, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την αλληγορία, ως μια τεχνική έκφρασης με την οποία επιδιώκουμε και επιτυγχάνουμε την απόκρυψη του πραγματικού νοήματος. Στην πραγματικότητα, αυτό συμβαίνει μόνο στο πρώτο επίπεδο, καθώς η επιδίωξη είναι η αποκρυπτογράφηση του περιεχομένου. Απαιτείται μια ειδική ανάγνωση για αυτή την αποκρυπτογράφηση, να έχουμε τη δυνατότητα να διαβάσουμε και “κάτω από τις λέξεις”. Η ειδική ανάγνωση προϋποθέτει και κάποιες πολιτισμικές καταβολές σταθερές και οικείες για τους παραλήπτες του μηνύματος. Στην αλληγορία του σπηλαίου πρέπει να μοιραζόμαστε την κοινή μεταφορά του σκότους και αντίστοιχα του φωτός ως συμβολισμούς της άγνοιας και της γνώσης. Η αλληγορία λοιπόν είναι και ένας δείκτης, τόσο της συνοχής μιας κοινωνίας, όσο και των συμβόλων της.

Η αλληγορία στη λογοτεχνία

Την αλληγορία θα τη συναντήσουμε συχνά ως εκφραστικό μέσο και τεχνική στη λογοτεχνία. Θα ανατρέξουμε σε ένα παράδειγμα που μας έρχεται από την Αρχαϊκή λυρική ποίηση. Ο ποιητής Αλκαίος, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ. θέλησε κάποτε να μιλήσει για τις οδυνηρές συνέπειες των εμφυλίων συρράξεων. Χρησιμοποίησε την αλληγορία ως τεχνική. Περιέγραψε μια κατάσταση άγριας βαρυχειμωνιάς και κακοκαιρίας γνωρίζοντας ότι πρόκειται για μια εικόνα που οι σύγχρονοί του θα μπορούσαν να κατανοήσουν ως σύμβολο για την πολιτική αναταραχή και την εμφύλια διαμάχη. Στη συνέχεια του ποιήματός του περιγράφει μια ακόμη γνώριμη εικόνα. Ένα καράβι τσακίζεται στα βράχια, μέσα στη θαλασσοταραχή. Προφανώς έχουμε μια αναφορά στην πολιτεία που σύσσωμη βουλιάζει. Και οι ναύτες, όμως, παρά την προσπάθειά τους πνίγονται και χάνονται. Δεν είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε τους πολίτες της πόλης που η εμφύλια σύγκρουση ρήμαξε.

Το ποίημα επομένως, κινείται σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο, έχουμε την περιγραφή της θύελλας και του ναυαγίου. Το δεύτερο προκύπτει από την ανάγνωση της αλληγορίας. Με αυτόν τον τρόπο ο Αλκαίος αφήνει ένα ανεξίτηλο στίγμα στις ψυχές των συμπολιτών του. Το ποίημα καθίσταται πολύ πιο δυνατό και υποβλητικό, καθώς χάνει κάθε διδακτικό τόνο. Μιλά άμεσα στις αισθήσεις.

 

Το ποίημα του Αλκαίου

 

ἀσυννέτημμι τὼν ἀνέμων στάσιν·
τὸ μὲν γὰρ ἔνθεν κῦμα κυλίνδεται,
τὸ δ᾽ ἔνθεν, ἄμμες δ᾽ ὂν τὸ μέσσον
νᾶϊ φορήμμεθα σὺν μελαίναιχείμωνι μόχθεντες μεγάλωι μάλα·
πὲρ μὲν γὰρ ἄντλος ἰστοπέδαν ἔχει,
λαῖφος δὲ πὰν ζάδηλον ἤδη,
καὶ λάκιδες μέγαλαι κὰτ αὖτο·χόλαισι δ᾽ ἄγκυρραι, τὰ δ’ ὀήϊα
[                                                      ]
[                                                      ]
τοι πόδες ἀμφότεροι μένο̣ισινἐν βιμβλίδεσσι· τοῦτό με καὶ σ̣[άοι
μ̣όνον· τὰ δ᾽ ἄχματ᾽ ἐκπεπ[.]άχμενα
. .]μεν.[.]ρ̣ηντ᾽ ἔπερθα, τὼν̣[. . .]
ε̣νοι̣σ.[Παραθέτουμε την έξοχη μετάφραση του Σωτήρη Κακίση:πούθε φυσάνε οι άνεμοι; και φέρνουνε το κύμα
πότε από δω, πότε από ’κει· γυρνάμε πάνω κάτω
με το μαύρο καράβι μας καταμεσής του πόντου,και τυραννιόμαστε πολύ στην τόση τρικυμία·
νερό η κουβέρτα γέμισε, και τα πανιά σκίστηκαν
απ’ άκρη σ’ άκρη, κρέμονται μεγάλα τα κουρέλια·
πάει, χαλαρώσαν τα σχοινιά !

 
Ιούν 3 2018
Η Μεταφορά ως τρόπος σκέψης και κατανόησης

Η μεταφορά ως τρόπος σκέψης είναι σύμφυτη με την ανάγκη του ανθρώπου να νοηματοδοτεί . Η μεταφορά δεν είναι απλά ένα σχήμα λόγου. Είναι ένας από τους βασικότερους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, τόσο αυτόν που μας περιβάλλει, όσο και τον δικό μας, τον εσώτερο. Ας δούμε αρχικά τι ονομάζουμε γενικά μεταφορά εστιάζοντας στον ίδιο τον όρο.

θα μπορούσαμε να πούμε ότι η μεταφορά είναι ένας χάρτης. O χάρτης είναι ένα κομμάτι χαρτί μας επιτρέπει ωστόσο να δούμε την περιοχή. Έτσι, και με τη μεταφορά βλέπουμε κάτι μέσα από κάτι άλλο. Μεταφερόμαστε από έναν τομέα σε κάποιον άλλο, ώστε χρησιμοποιώντας τις ιδιότητες του πρώτου να γνωρίσουμε καλύτερα το δεύτερο.

 

Η μεταφορά ως τρόπος σκέψης και κατανόησης: Επιλέξαμε για το κείμενό μας μια εικόνα σε έντονο κόκκινο χρώμα. Υπάρχει και μια λωρίδα γαλάζιου, ακριβώς για να τονίσει τη λειτουργία της μεταφοράς.
Η μεταφορά ως σχήμα λόγου

 

Πρώτος ο Αριστοτέλης μελέτησε τη μεταφορά. Την αναγνώρισε ως μια μορφή παρομοίωσης, η οποία βασίζεται σε ομοιότητες. Ουσιαστικά αυτό που μας παραδίδει ο Αριστοτέλης είναι ότι η μεταφορά είναι μια παρομοίωση. Η φράση “είναι ένα ανοιχτό βιβλίο”, μπορεί να αποδοθεί ως “είναι σαν ένα ανοιχτό βιβλίο”. Ακολουθώντας αυτή τη γραμμή σκέψης καθιερώθηκε να αντιμετωπίζουμε τη μεταφορά ως ένα σχήμα λόγου, που η κύρια λειτουργία του στον λόγο είναι να διακοσμεί.

Στην ανάλυση των κειμένων οι ερευνητές αναζητούσαν το κυριολεκτικό νόημα πίσω από τη μεταφορά. Σήμερα, γνωρίζουμε μέσα από τα πορίσματα της γνωσιακής γλωσσολογίας ότι η μεταφορά είναι ένα βασικότατο γνωσιακό εργαλείο. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος εισέρχεται στη γλώσσα η μεταφορά τον βοηθά να συγκροτεί την πραγματικότητά του.

Το βιβλίο του George Lakoff και του Mark Johnson “Metaphors we live by“, θεωρείται πλέον κλασικό. Τα πορίσματά του βασισμένα στη διεπιστημονική προσέγγιση του τρόπου που χρησιμοποιούμε ασυνείδητα τις μεταφορές, επιβεβαιώνει ότι η μεταφορά είναι μια σύνθετη γνωσιακή δραστηριότητα, κοινή σε όλους τους ανθρώπους και σε όλες τις ηλικίες.

 

 

Η Μεταφορά ως τρόπος σκέψης και δόμησης του κόσμου

 

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να βιώσει άμεσα την πραγματικότητα. Χρησιμοποιεί σύμβολα και επιχειρεί να χαρτογραφήσει τον κόσμο που τον περιβάλλει. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που συχνά το συναντάμε στα κείμενα της Έκθεσης και των Αρχαίων Ελληνικών είναι η διαδρομή από το απτό και συγκεκριμένο στο αφηρημένο. Ειδικά στον Πλάτωνα, παρατηρούμε την προσπάθεια μέσα από μεταφορές να προσεγγίσουμε έννοιες εξαιρετικά αφηρημένες και πυκνές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλληγορία του σπηλαίου.  Κάλλιστα μπορούμε να μιλήσουμε για μια συνεχή μεταφορά σε όλο το εύρος του αποσπάσματος.

Ο Lakoff απέδειξε με την έρευνά του ότι οι μεταφορές που συναντούμε στα έργα της ποίησης έχουν στη ρίζα τους τον ίδιο μηχανισμό που παρατηρούμε στις μεταφορές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας. Κατά κάποιον τρόπο είμαστε όλοι δημιουργοί εικόνων, μορφών και συνάψεων μέσα από την ασυνείδητη λειτουργία του λόγου.

 

 

Η Κυριολεξία και η Μεταφορά

 

Αυτά τα πορίσματα μας βοηθούν να αντιληφθούμε ότι η συνήθης διάκριση ανάμεσα στην κυριολεκτική και τη μεταφορική χρήση της γλώσσας είναι αρκετά απόλυτη και στην πράξη δεν υφίσταται. Υπάρχουν θέματα, τα οποία μπορούμε να τα προσεγγίσουμε μόνο μέσα από τη μεταφορά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έννοια του Θείου. Το ίδιο μπορούμε να επισημάνουμε για τη σύλληψη της έννοιας του χρόνου.

Ας εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε την έννοια του χρόνου και του χώρου. Είναι σαφές ότι συνήθως αναφερόμαστε στον χρόνο, χρησιμοποιώντας προσδιορισμούς του χώρου. Ο χρόνος παρομοιάζεται με ταξίδι και οι εκφράσεις που είναι κοινές σε όλες σχεδόν τις γλώσσες δείχνουν την αναγκαιότητα της μεταφοράς για την σύλληψη του χρόνου: “Περνάνε τα χρόνια”, “Το μέλλον έρχεται για όλους”, “Μη κοιτάς τα περασμένα”, “Έκανε στροφή στο παρελθόν” κλ.π.

Η σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν, επομένως, θέματα  για τα οποία δεν μπορούμε να μιλήσουμε  μόνο κυριολεκτικά. Η μεταφορά είναι πέρα από σχήμα λόγου και μια νοητική, γνωσιακή σύνθετη διαδικασία -απαραίτητη – ώστε να μπορούμε να συγκροτήσουμε τον κόσμο και την πραγματικότητά μας. Οι ερευνητές από τα διαφορετικά γνωστικά πεδία εστιάζουν σε διαφορετικά σημεία που έχουν να κάνουν με τη λειτουργία της μεταφοράς. Όλοι συμφωνούν ωστόσο, ότι η λειτουργία της μεταφοράς ως σχήματος λόγου είναι η λιγότερο σημαντική.