• By Μάκης Τσελέντης
• Διδασκαλία Έκθεσης, Έκθεση

Έκθεση και Παραγωγή Λόγου

Έκθεση και Παραγωγή Λόγου, Οι Βασικές Αρχές

Στο Φιλολογικό δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, της αυτενέργειας και κυρίως στη δυνατότητα των μαθητών μας να εκφράζονται σωστά και αποτελεσματικά μέσα από τον γραπτό λόγο. Με λίγα λόγια στην Έκθεση και Παραγωγή Λόγου.

Ειδικά τμήματα Έκθεσης λειτουργούν για όλες τις τάξεις και κατευθύνσεις με βασικό σημείο αναφοράς, πέραν της διδασκαλίας από δύο διδάσκοντες, τη διαδικασία της ίδιας της γραφής, που πραγματοποιείται στον χώρο του Φροντιστηρίου.

Οι Στόχοι

Το Φιλολογικό Φροντιστήριο έρχεται να καλύψει τους δύο στόχους που πρέπει να χαρακτηρίζουν τη διδασκαλία των Γλωσσικών μαθημάτων: Εξειδίκευση και εμβάθυνση. Έτσι, διαφοροποιούμαστε από τα Γενικά Φροντιστήρια, καθώς παρέχουμε ειδικά σχεδιασμένα Εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία αφορούν το μάθημα της Έκφρασης – Έκθεσης για όλες τις Τάξεις και όλα τα μαθήματα της Ανθρωπιστικής Κατεύθυνσης.

Ειδικά, με τη συνεξέταση Έκθεσης και Λογοτεχνίας το μάθημα αποκτά αυξημένο συντελεστή δυσκολίας. Η δυνατότητα να κατανοήσουμε και να αποδώσουμε διαφορετικά κειμενικά είδη μας οδηγεί στην ανάπτυξη νέων γνωστικών ικανοτήτων. Επίσης, βασικό είναι ότι ζητείται από τους μαθητές να προσεγγίσουν τα θέματα από μια ευρύτερη σκοπιά, από όσο συνέβαινε με τον προηγούμενο τρόπο εξέτασης.

Έχοντας όλα αυτά υπόψη και υπηρετώντας αυτή τη φιλοσοφία έχουμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε:

• Ολιγομελή και ομοιογενή τμήματα ( 3 – 6 ατόμων)

• Συνεχή βελτίωση της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών μας – Εξοικείωση με τη διαδικασία της παραγωγής λόγου.

• Εβδομαδιαίο κριτήριο αξιολόγησης στο μάθημα της Έκθεσης, το οποίο γράφεται υποχρεωτικά στο χώρο του Φροντιστηρίου.

• Διόρθωση και επιμέλεια του γραπτού κειμένου των μαθητών μας και από τους δύο διδάσκοντες του μαθήματος.

• Εξατομικευμένη βοήθεια για τον κάθε μαθητή μας, ανάλογα με τις δικές του ανάγκες και τους δικούς του στόχους, όσον αφορά το μάθημα.

Η Εκθεση και Παραγωγή Λόγου ως Βάση

Η Έκθεση και Παραγωγή λόγου είναι κάτι πολύ ευρύτερο από ένα ακόμα μάθημα, στο οποίο καλούμαστε να δώσουμε εξετάσεις.

• Μέσω της Έκθεσης μαθαίνουμε να συγκροτούμε τη σκέψη μας και να την αποτυπώνουμε με σαφήνεια.

• Μαθαίνουμε τη σημασία της Δομής σε κάθε γραπτό Κείμενο, κάτι που επηρεάζει θετικά κάθε γραπτό μας ανεξάρτητα Γνωστικού Αντικειμένου.

• Μαθαίνουμε να εκφραζόμαστε με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το επικοινωνιακό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε.

• Μπορούμε να αναπτύξουμε τις Τεχνικές που τελειοποιούμε στην Έκθεση και στα υπόλοιπα Γνωστικά Αντικείμενα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Περίληψη. Δουλεύοντας αυτές τις Τεχνικές έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πύκνωση και να εντοπίζουμε τα ουσιαστικά σημεία κάθε κειμένου.

• Μας στηρίζει και στα υπόλοιπα βήματά μας εκτός της σχολικής ζωής. Ως ενήλικες θα κληθούμε αρκετές φορές να συντάξουμε και να παρουσιάσουμε απόψεις και θέσεις.

Για την Ανθρωπιστική 

Η Έκθεση είναι το μάθημα που θα βοηθήσει τη μαθήτρια και το μαθητή της Ανθρωπιστικής να εκφράσει καλά τις σκέψεις του και στα μαθήματα Παραγωγής λόγου, όπως είναι τα Αρχαία και η Ιστορία.

Επίσης, ως το πλέον ρευστό μάθημα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία του υποψηφίου.

Για όλες τις Κατευθύνσεις

Ο υποψήφιος όλων των Κατευθύνσεων έχει τη δυνατότητα δουλεύοντας σωστά το μάθημα της Έκθεσης να ξεχωρίσει. Ως το πιο ρευστό μάθημα η Έκθεση καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και τη δική του επιτυχία.

Μάλιστα η εισαγωγή του συντελεστή βαρύτητας – που η κάθε Πανεπιστημιακή σχολή ορίζει πλέον αυτόνομα – έχει αναδείξει το μάθημα της Έκθεσης ως αυτό με τον μεγαλύτερο συνολικά συντελεστή βαρύτητας κατά μέσον όρο σε όλες τις κατευθύνσεις.

Τμήματα Έκθεσης για Σχολές Πρώτης Προτίμησης

Για τις μαθήτριες και τους μαθητές που στοχεύουν αποκλειστικά σε υψηλόβαθμες σχολές λειτουργούν τμήματα ομοιογενή και ολιγομελή. Λειτουργούν και τμήματα διαδικτυακά για τους αριστούχους που διαμένουν σε άλλες περιοχές.

Εναλλακτικές Δυνατότητες

Το Φιλολογικό είναι ένας Εκπαιδευτικός Οργανισμός εξειδικευμένος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα και Εξατομικευμένης βοήθειας, είτε με ιδιαίτερο μάθημα, είτε με την παροχή παραπάνω διδακτικών ωρών.

Έκθεση και Παραγωγή Λόγου, Θερινή Προετοιμασία

Κατά τη διάρκεια της θερινής προετοιμασίας λειτουργούν τμήματα Έκθεσης για όλες τις τάξεις και τις Κατευθύνσεις. Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τους μαθητές που επιθυμούν να εκμεταλλευτούν τις εβδομάδες του Ιουνίου και του Ιουλίου, ώστε να βελτιώσουν τις Γλωσσικές τους δεξιότητες.

Για περισσότερες πληροφορίες και για να δηλώσετε τη συμμετοχή σας καλέστε τη γραμματεία μας στο 210 4941314.

• By Ρίτα Σουλάρη
• Διδασκαλία Έκθεσης, Έκθεση, Εκπαιδευτικό Υλικό, Θεωρία Έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση, Χαρακτηριστικά του Δοκιμίου

Στοχαστικό Δοκίμιο

Στοχαστικό Δοκίμιο χαρακτηρίζουμε ένα δοκιμιακό κείμενο, το οποίο προσεγγίζει τη λογοτεχνία. Ας παρατηρήσουμε στο σημείο αυτό ότι στη σύγχρονη κειμενική θεωρία ο ορισμός του τι μπορεί να θεωρηθεί λογοτεχνία είναι ιδιαίτερα διευρυμένος. Όπως κάθε δοκίμιο, το στοχαστικό δοκίμιο είναι μια δοκιμή, μια προσπάθεια της δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει, να θίξει, να προβληματίσει. Κυρίως, όμως να τέρψει.

Στοχαστικό Δοκίμιο – Βασικά Χαρακτηριστικά

• Η Πρόθεση: Βασικός στόχος του δοκιμιογράφου είναι να τέρψει τον αναγνώστη του. Ακόμα και όταν το θέμα που θίγεται είναι δυσάρεστο, ο τρόπος που προσεγγίζεται στοχεύει στην αισθητική απόλαυση της αναγνώστριας και του αναγνώστη.

• Ο Τρόπος Πειθούς: Η επίκληση στο συναίσθημα είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στο στοχαστικό δοκίμιο. Η δοκιμιογράφος μπορεί να κάνει ελεύθερο συνειρμό, να χρησιμοποιήσει περιγραφή και αφήγηση και ο λόγος της να είναι εικονοπλαστικός. Όπως έχει προαναφερθεί ένα κείμενο είναι ζωντανός οργανισμός. Σπάνια συναντούμε μόνον έναν τρόπο πειθούς σε ένα κείμενο. Αυτό που μας καθοδηγεί είναι ποιος τρόπος πειθούς είναι αυτός που κυριαρχεί.

• Το Πρόσωπο: Το στοχαστικό δοκίμιο χαρακτηρίζεται από τον προσωπικό τόνο του δοκιμιογράφου. Πολλές φορές το κείμενο μας δίνει την εντύπωση μιας εξομολόγησης. Ο γράφων μας καλεί να αισθανθούμε το θέμα από τη δική του οπτική, επιλέγει την προσωπική προσέγγιση. Είναι επόμενο, λοιπόν, το πρόσωπο που κυριαρχεί να είναι συνήθως το α’ ενικό.

Μορφολογικά Χαρακτηριστικά

• Η Χρήση της Γλώσσας: Ο εικονοπλαστικός λόγος που επιλέγεται από τον δοκιμιογράφο οδηγεί στη μεταφορική – συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Μεταφορές και ποιητικές εικόνες είναι συνηθισμένες σε ένα στοχαστικό δοκίμιο. 

• Το Υφος: Η χρήση της γλώσσας πολλές φορές οδηγεί σε ένα ύφος γλαφυρό και λογοτεχνικό. Ακόμα όμως και όταν το ύφος είναι απλό, καθημερινό αυτό που ξεχωρίζει το στοχαστικό δοκίμιο είναι η αμεσότητα και η οικειότητα που επιτυγχάνεται κατά την ανάγνωσή του.

• Το Θέμα: Το στοχαστικό δοκίμιο προσφέρει μεγάλη ευελιξία όσον αφορά το θέμα του δοκιμίου. Η δοκιμιογράφος μπορεί να αντλήσει το θέμα της από τον χώρο της τέχνης ή τον ευρύτερο κοινωνικό, πολιτικό ή ηθικό. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να γράψουμε ένα δοκίμιο για οποιοδήποτε θέμα. Η προϋπόθεση που πρέπει να τηρείται είναι ότι το θέμα του δοκιμίου έχει ένα ευρύτερο κοινωνικό ενδιαφέρον. Ο τρόπος προσέγγισης είναι στη διακριτική ευχέρεια της γραφούσης. 

• Η Οπτική: Η εστίαση είναι καθαρά προσωπική. Ο δοκιμιογράφος δεν ανησυχεί για το κατά πόσον θα φανεί υποκειμενικός. Θα λέγαμε, αντίθετα, ότι αυτή η υποκειμενικότητα είναι ζητούμενο και ενισχύει την αίσθηση της αμεσότητας και οικειότητας στο κείμενο. 

• Η Οργάνωση: Το στοχαστικό δοκίμιο δεν χαρακτηρίζεται από την αυστηρή τριμερή διάταξη του δοκιμίου πειθούς. Αντίθετα, αυτό που κυριαρχεί είναι μια γραφή συνειρμική, η οποία πολλές φορές δίνει την αίσθηση της συζήτησης. Ας λάβουμε υπόψη μας στο σημείο αυτό πως αυτός ο τρόπος γραφής είναι εξαιρετικά δύσκολος.

Τα σύγχρονα στοχαστικά δοκίμια

Τα όρια ανάμεσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο και ένα σύγχρονο στοχαστικό δοκίμιο δεν είναι εύκολα διακριτά. Θα λέγαμε, μάλιστα, ότι είναι ευχάριστο να παρατηρούμε αυτή την ανάμειξη των κειμενικών ειδών, διότι αυτό προωθεί τον πειραματισμό και τη ροή της δημιουργίας. Θα θέλαμε να σταθούμε στον Γιώργο Ιωάννου και στο μικρό του διήγημα “Μες στους Προσφυγικούς Συνοικισμούς”, ένα αριστούργημα απλής, υπέροχης γραφής. Διαβάζοντας το διαπιστώσουμε ότι το κείμενο είναι βαθύτατα λογοτεχνικό και ότι έχει αρκετά σημεία που θα μπορούσαν να βρίσκονται σε ένα στοχαστικό δοκίμιο.

Στην ιστοσελίδα μας (filologiko.ελ) θα συναντήσετε επιπλέον εκπαιδευτικό υλικό καθώς και εκπαιδευτικά video, στα οποία έχουν πρόσβαση οι μαθητές του Φιλολογικού Φροντιστηρίου.

• By Ρίτα Σουλάρη
• Διδασκαλία Έκθεσης, Δοκίμιο, Έκθεση, Εκπαιδευτικό Υλικό, Θεωρία Έκθεσης, Σημειώσεις για την Έκθεση, Υποδείγματα ερωτήσεων και απαντήσεων, Χαρακτηριστικά του Δοκιμίου

Αποδεικτικό Δοκίμιο – Σημειώσεις για την Έκθεση

Αποδεικτικό δοκίμιο ή δοκίμιο πειθούς ονομάζουμε τη πιο συνηθισμένη κατηγορία δοκιμίων. Για να χαρακτηρίσουμε ως δοκίμιο πειθούς ένα κείμενο, πρέπει να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Στο αποδεικτικό δοκίμιο,  ο κυρίαρχος Τρόπος Πειθούς είναι η  επίκληση στη λογική . Από αυτήν ακριβώς την επιλογή απορρέουν και τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που εντοπίζουμε σε αυτή την κατηγορία κειμένων.

Αποδεικτικό Δοκίμιο – Τα Βασικά Χαρακτηριστικά

Ας εξετάσουμε πιο αναλυτικά ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά, τα οποία μας επιτρέπουν να χαρακτηρίσουμε ένα κείμενο ως αποδεικτικό δοκίμιο.

• Το Θέμα: Η συντάκτρια ή ο συντάκτης ενός δοκιμίου πειθούς μπορεί να αφορμάται από την επικαιρότητα και να επιθυμεί να καταγράψει τον προβληματισμό του. Ενδέχεται να τον απασχολεί κάποιο περισσότερο διαχρονικό ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, το κείμενό του απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό με την έννοια ότι ακόμα και αν ξεκινά από μια προσωπική βάση, το δοκίμιο γράφεται διότι το θέμα του έχει κοινωνικό ενδιαφέρον. Αυτό είναι το πλέον βασικό χαρακτηριστικό που ανιχνεύουμε διαβάζοντας ένα τέτοιου είδους κείμενο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο δοκίμιο, το άτομο ως πολίτης συναντά το κοινωνικό δείχνοντας έμπρακτο ενδιαφέρον και συμμετοχή.

• Η Πρόθεση: Η δοκιμιογράφος ή ο δοκιμιογράφος δεν επιδιώκουν απλά να μας πείσουν για μια συγκεκριμένη άποψη. Συνήθως έχουν και οι ίδιοι έναν προβληματισμό για κάποιο ευρύτερο κοινωνικό ζήτημα. Επιδιώκουν να πληροφορήσουν σφαιρικά και να κάνουν τους αναγνώστες τους κοινωνούς αυτού ακριβώς του προβληματισμού. Είναι πολύ σύνηθες, όταν τελειώνουμε την ανάγνωση του δοκιμίου, να συνειδητοποιούμε πλευρές που δεν είχαμε αντιληφθεί μέχρι να διαβάσουμε το κείμενο. Το δοκίμιο που μας κάνει να αναρωτηθούμε για όψεις ενός θέματος που δεν είχαν πέσει στην αντίληψή μας είναι ένα δοκίμιο, το οποίο υπηρετεί την κοινωνική του λειτουργία. 

Οι Τρόποι και τα Μέσα Πειθούς

 Στο Αποδεικτικό δοκίμιο μπορούμε να συναντήσουμε διαφορετικούς τρόπους και μέσα Πειθούς. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, κυριαρχεί η Επίκληση στη Λογική. Το κείμενο συγκροτείται με επιχειρήματα, τα οποία βασίζονται σε τεκμήρια. Το αποδεικτικό δοκίμιο, ωστόσο,  έχει και ως στόχο να τέρψει τον αναγνώστη (δεν είναι μια επιστημονική πραγματεία) και, επομένως, ενδέχεται να υπάρχουν σημεία που η επίκληση στο συναίσθημα χρησιμοποιείται. Κάποιες φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η επίκληση στην αυθεντία. Συνήθως, η δοκιμιογράφος παραθέτει τα λόγια κάποιου τρίτου καταξιωμένου προσώπου αποσκοπώντας στην ενίσχυση της διακειμενικότητας και τη θεμελίωση των επιχειρημάτων του.

Αποδεικτικό Δοκίμιο – Μορφολογικές Επισημάνσεις

Υπάρχουν επιμέρους κοινά χαρακτηριστικά στα δοκίμια πειθούς, τα οποία μπορούμε να τα εντοπίσουμε στα ακόλουθα σημεία:

• Οργάνωση: Οι σκέψεις του συγγραφέα οργανώνονται λογικά. Ακολουθείται τριμερής δομή με σαφή πρόλογο, ανάπτυξη των ιδεών και επίλογο. Το κείμενό μας χαρακτηρίζεται από συνοχή, συνεκτικότητα, αλληλουχία και ενότητα.

• Οπτική: Ο δοκιμιογράφος επιδιώκει στο μέτρο του δυνατού να είναι αντικειμενικός. Οι σκέψεις που παραθέτει φροντίζει να βασίζονται σε τεκμήρια, τα οποία να είναι αξιόπιστα. Η επιχειρηματολογία οφείλει να είναι συγκροτημένη και καταγεγραμμένη με τρόπο ώστε η αναγνώστρια και ο αναγνώστης να μπορεί να παρακολουθήσει τη ροή της σκέψης του.

• Γλώσσα: Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο ο σκοπός του γράφοντος είναι να αποδώσει τα νοήματά του με σαφήνεια και καθαρότητα. Η χρήση της γλώσσας που επικρατεί είναι η αναφορική, δηλωτική. Αυτό δεν αποκλείει, φυσικά, και τη μεταφορική χρήση της γλώσσας. Το κείμενο είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο τόνος μπορεί να γίνει πιο προσωπικός και να έχουμε χρήση μεταφορικού λόγου. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, για να χαρακτηρίσουμε ένα κείμενο ως δοκίμιο πειθούς είναι αναγκαίο να επικρατεί η δηλωτική χρήση της γλώσσας. 

• Ύφος: Στο δοκίμιο πειθούς το ύφος είναι σοβαρό. Υπάρχουν σημεία που η δοκιμιογράφος ενδέχεται να δίνει ένα πιο προσωπικό τόνο στο κείμενο. Από τη στιγμή, ωστόσο, που ο κυρίαρχος τρόπος ανάπτυξης βασίζεται στα επιχειρήματα και τα τεκμήρια του γράφοντος, συνάγουμε ότι το ύφος θα είναι σοβαρό και επεξηγηματικό. 

• Πρόσωπο: Το κυρίαρχο πρόσωπο στο αποδεικτικό δοκίμιο είναι το γ’ (είτε ενικού, είτε πληθυντικού αριθμού). Προσφέρει την αναγκαία αποστασιοποίηση, ώστε να παρουσιαστεί, όσο πιο αντικειμενικά γίνεται ο προβληματισμός του δοκιμιογράφου. Στόχο μας είναι να προσεγγίσουμε τον αναγνώστη κάνοντας επίκληση στη λογική του και όχι στο θυμικό του.

Να σημειώσουμε ότι η πλειοψηφία των δοκιμίων που οι μαθητές έρχονται σε επαφή, στο μάθημα της έκθεσης ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Είναι δοκίμια πειθούς και αρκετά συχνά ζητείται να δικαιολογηθεί ο χαρακτηρισμός αυτός.

Η απάντησή μας πρέπει να βασίζεται στον εντοπισμό των βασικών χαρακτηριστικών που έχει γενικά ένα δοκίμιο – είτε είναι δοκίμιο πειθούς είτε στοχαστικό δοκίμιο – τόσο στην μορφή, όσο και στο περιεχόμενο.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

• Θεματικοί Κύκλοι για το Ενιαίο Λύκειο (Ο.Ε.Δ.Β.)
• Έκφραση – Έκθεση: Γενικό Λύκειο, Τεύχος Γ’ (Ο.Ε.Δ.Β.)
• Οδηγός για την Έκφραση – Έκθεση  Γ’ Λυκείου -/ Άρης Γιαβρής – Θεόδωρος Στουφής / Εκδόσεις Κέδρος
• Έκφραση -Έκθεση για την Γ’ Λυκείου / Χρήστος Σάρρας / Ελληνοεκδοτική
• Τεχνικές Έκφρασης / Έκφραση -Έκθεση Γ’Λυκείου / Μαρία Πετροπούλου /Εκδόσεις Ζήτη