Ο Προσδιορισμός του Χρόνου στα Λατινικά
Ο προσδιορισμός του χρόνου – Γενικές παρατηρήσεις
Η δήλωση του χρόνου και κυρίως η δήλωση των χρονικών βαθμίδων και της σχέσεως που έχουν μεταξύ τους είναι ιδιαίτερα σημαντικές στα Λατινικά. Ο προσδιορισμός του χρόνου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός δηλώνεται με συγκεκριμένους τρόπους. Συγκεκριμένα:
- Με χρονικά επιρρήματα, όπως και ο προσδιορισμός του τόπου. Συνηθισμένα χρονικά επιρρήματα που έχουμε συναντήσει στα κείμενά μας είναι: nunc, mox, tum, diu, saepe.
- Ο προσδιορισμός του χρόνου εκφέρεται συχνά και με εμπρόθετο. Διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις:
- Με την πρόθεση post και αιτιατική. Δηλώνει το μετά από πόσο διάστημα συμβαίνει κάτι. Έτσι, η φράση post paucos dies, η οποία συναντάται συχνά στα κείμενά μας μεταφράζεται “μετά από λίγες μέρες”.
- Με την πρόθεση ante και αιτιατική. Έχουμε ακριβώς την ίδια σύνταξη με την πρόθεση post. To ante δηλώνει το πριν από πόσο χρόνο συνέβη κάτι. Έτσι, η φράση ante paucos dies μεταφράζεται “πριν από λίγες μέρες”.
- Με την πρόθεση in και αφαιρετική. Δηλώνουμε την αόριστη χρονική διάρκεια. In bello = κατά τη διάρκεια του πολέμου. Χωρίς να διευκρινίζουμε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή.
- Με την πρόθεση per και αιτιατική. Δηλώνουμε το πόσο χρόνο διήρκεσε μια πράξη. per tres dies = για τρεις ημέρες.
Απρόθετα, με τη χρήση της αιτιατικής και της αφαιρετικής.
- Όταν θέλουμε να δηλώσουμε πόσο χρόνο διαρκεί μα πράξη, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε απρόθετη αιτιατική. Η ονοματική φράση tres menses σημαίνει “για τρεις μήνες”. Δηλώνεται η χρονική διάρκεια.
- Όταν θέλουμε να δηλώσουμε το πότε συνέβη κάτι, χρησιμοποιούμε αφαιρετική. Μάλιστα υπάρχουν και στερεότυπες αφαιρετικές συγκεκριμένων λέξεων που λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε: anno (στο έτος), die (στην ημέρα), nocte (στη νύχτα).
Το post και το ante
Πρέπει να επισημάνουμε τη διαφορετική χρήση του post και του ante. Άλλοτε οι συγκεκριμένες λέξεις λειτουργούν ως προθέσεις και άλλοτε ως επιρρήματα.
- Ως προθέσεις συντάσσονται με αιτιατική και δηλώνουν τη χρονική ακολουθία. Έτσι, για παράδειγμα μπορεί να συναντήσουμε τις φράσεις: post paucos dies (μετά από λίγες μέρες) και ante meridiem (προ μεσημβρίας).
- Ως επιρρήματα συντάσσονται με αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς. Έτσι,τo πρώτο μας παράδειγμα θα μετασχηματισθεί ως εξής: post paucos dies = paucis post diebus. Εδώ, το post είναι επίρρημα, το diebus είναι αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς και το paucis επιθετικός προσδιορισμός στο diebus.
Ας σημειωθεί ότι και στα Νέα Ελληνικά, το “πριν” και το “μετά” μπορούν να λειτουργήσουν και ως προθέσεις αλλά και ως επιρρήματα. Πρόκειται, επομένως για μια αντίστοιχη σύνταξη. Έτσι, μπορούμε να γράψουμε: τρεις μέρες πριν (επίρρημα) αλλά και πριν τρεις μέρες (πρόθεση).
Η βασική άσκηση μετατροπής
Όταν έχουμε τον εμπρόθετο με το post ή το ante, μπορεί να μας ζητηθεί να δηλώσουμε ισοδύναμα τον χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι το post και το ante θα λειτουργήσουν ως επιρρήματα και θα συμπληρωθούν από αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς. Οι δύο συντάξεις είναι ισοδύναμες.
ante tertium diem = tertio ante die