Ο Προσδιορισμός του Τόπου στα Λατινικά

Ο Προσδιορισμός του τόπου – Γενικές παρατηρήσεις

 

Ο προσδιορισμός του τόπου στα Λατινικά εκφέρεται με συγκεκριμένους τρόπους για κάθε περίπτωση.

Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι, όταν ο προσδιορισμός του τόπου αφορά το όνομα μιας πόλης ή ενός μικρού νησιού, τότε εκφέρεται απρόθετα.

Το ίδιο συμβαίνει και με το ουσιαστικό domus, το οποίο στις πλάγιες πτώσεις της β’ κλίσης έχει επιρρηματική σημασία.

 

Η στάση σε τόπο

Ο προσδιορισμός του τόπου ως στάση σε τόπο εκφέρεται ως εξής:

• Με επιρρήματα που δηλώνουν τόπο: (ubi, hic, illic, ibi). Στο κείμενο 27 έχουμε αυτήν ακριβώς την περίπτωση: Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi  Pacuvius recesserat…

 

• Με ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών α’ ή β’ κλίσης στον ενικό αριθμό. Σε αυτή την περίπτωση η στάση σε τόπο δηλώνεται με απρόθετη γενική: Romae sum ( είμαι στη Ρώμη), et in custodiam in Ephesi  tradidit. (και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο)

 

• Με το ουσιαστικό domus στη γενική πτώση. Και σε αυτήν την περίπτωση ο προσδιορισμός του τόπου (στάση σε τόπο) εκφέρεται με απρόθετη γενική. Στο κείμενο 24 έχουμε την εξής περίπτωση: …ancilla dixisset eum domi  non esse…

 

• Με οποιοδήποτε όνομα τρίτης κλίσης ή πληθυντικού αριθμού – ανεξάρτητα κλίσης – χρησιμοποιούμε απρόθετη αφαιρετική. Athenis sum, Carthagine sum. Ας προσέξουμε ότι το ουσιαστικό Athenae είναι πρώτης κλίσεως. Επειδή, όμως είναι στον πληθυντικό αριθμό χρησιμοποιούμε απρόθετη αφαιρετική.

 

• Με ουσιαστικά τα οποία έχουν τα ίδια τοπική σημασία. (locus, terra, castra ). Στην περίπτωση που αυτά τα ουσιαστικά συνοδεύονται από επιθετικό προσδιορισμό, τότε χρησιμοποιούμε απρόθετη αφαιρετική. Στα κείμενο 15 θα συναντήσουμε την εξής περίπτωση: Locis frigidissimis pelles solum habent… ( Σε τόπους πάρα πολύ παγωμένους φορούν μόνο δέρματα…). Να σημειώσουμε ότι το ουσιαστικό locus (τόπος), τίθεται σε αφαιρετική ακριβώς διότι συνοδεύεται από το επίθετο frigidus, a, um. 

 

• Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση – όταν δεν έχουμε όνομα πόλης ή μικρού νησιού ή το ουσιαστικό domus, θα χρησιμοποιήσουμε την πρόθεση in (ad) + αφαιρετική: In Asia sum (είμαι στην Ασία).

 

 

 

Η κίνηση σε τόπο

 

 

Ο προσδιορισμός του τόπου ως κίνηση σε τόπο εκφέρεται ως εξής:

• Με τα αντίστοιχα επιρρήματα που δηλώνουν τόπο: (eo, hoc, hunc, illuc, illo, quo)

 

• Όταν έχουμε να κάνουμε με ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών ο προσδιορισμός του τόπου εκφέρεται απρόθετα. Αυτή τη φορά χρησιμοποιούμε απρόθετη αιτιατική. Στο κείμενο 14 συναντάμε την εξής φράση: …Athenas confugit (…κατέφυγε στην Αθήνα).

 

•  Με την αιτιατική του ουσιαστικού domus. Στο κείμενο 34 διαβάζουμε: …domum reverterunt (…επέστρεψαν στην πατρίδα)

 

• Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε εμπρόθετο προσδιορισμό, ο οποίος εκφέρεται με αιτιατική. Συγκεκριμένα: in, ad, super + αιτιατική: In Asiam eo ( Πηγαίνω στην Ασία )

 

 

 

Η απομάκρυνση από τόπο

 

Ο προσδιορισμός του τόπου ως απομάκρυνση από τόπο εκφέρεται ως εξής:

• Με τα αντίστοιχα επιρρήματα που δηλώνουν τόπο: (inde, unde, hinc, abhinc, illinc).

 

• Όταν έχουμε να κάνουμε με ονόματα πόλεων ή μικρών νησιών, η απομάκρυνση από τόπο δηλώνεται απρόθετα με απλή αφαιρετική: Athenis venio (έρχομαι από την Αθήνα).

 

• Με την αφαιρετική του ουσιαστικού domus: domo venio ( έρχομαι από την πατρίδα).

 

• Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε εμπρόθετο προσδιορισμό, ο οποίος εκφέρεται με αφαιρετική: ex Asia venio (έρχομαι από την Ασία).

 

 

 

Σημαντικές παρατηρήσεις για την αφαιρετική

 

Η αφαιρετική χρησιμοποιείται πολύ συχνά ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.

Όταν εκφέρεται εμπρόθετα μπορούμε να σημειώσουμε ότι:

 

• Ως εμπρόθετη αφαιρετική με την οποία δηλώνουμε τη στάση σε τόπο (in Asia) χαρακτηρίζεται και ως αφαιρετική τοπική (locativus)

 

• Ως εμπρόθετη αφαιρετική με την οποία δηλώνουμε την κίνηση ή απομάκρυνση από τόπο (ex Asia), χαρακτηρίζεται και ως αφαιρετική του χωρισμού (separativus).

 

 

Το ουσιαστικό domus

 

Το ουσιαστικό domus -us, το οποίο στην κυριολεξία του σημαίνει “σπίτι”, χρησιμοποιείται με πολύ μεγάλη συχνότητα στη Λατινική ως προσδιορισμός του τόπου. Ανήκει στην τέταρτη κλίση, έχει όμως και κάποιους δεύτερους τύπους σχηματισμένους σύμφωνα με τη β’ κλίση.

Αυτοί οι τύποι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, καθώς λειτουργούν επιρρηματικά για να δηλωθεί ο προσδιορισμός του τόπου. Μάλιστα, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι υπάρχει συνάφεια και επίδραση από την Αρχαία Ελληνική και την αντίστοιχη χρήση του ουσιαστικού οίκος.

• Ο τύπος domi (γενική) δηλώνει τη στάση σε τόπο. Σημαίνει κατά περίπτωση: στην πατρίδα, στο σπίτι. Στα αρχαία Ελληνικά θα χρησιμοποιούσαμε το επίρρημα “οίκοι”

 

• Ο τύπος domum (αιτιατική) δηλώνει την κίνηση σε τόπο. Σημαίνει κατά περίπτωση: προς την πατρίδα, προς το σπίτι. Στα αρχαία Ελληνικά θα χρησιμοποιούσαμε το επίρρημα “οίκαδε”.

 

• ο τύπος domo (αφαιρετική) δηλώνει την κίνηση ή απομάκρυνση από τόπο. Σημαίνει κατά περίπτωση: από την πατρίδα, από το σπίτι. Στα αρχαία Ελληνικά θα χρησιμοποιούσαμε το επίρρημα “οίκοθεν”.

 

 

Ο προσδιορισμός του τόπου – Πιθανές μετατροπές

 

Μια συνηθισμένη άσκηση στις εξετάσεις είναι να μας ζητηθεί να δηλώσουμε μια διαφορετική επιρρηματική σχέση στο πλαίσιο του προσδιορισμού του τόπου ή και την ίδια επιρρηματική σχέση χρησιμοποιώντας διαφορετικές λέξεις. Ας δούμε ένα παράδειγμα από το κείμενο 3.

Neptunus iratus ad oram urget beluam marinam

Η εκφώνηση μπορεί να έχει την εξής μορφή: Να αντικατασταθεί ο προσδιορισμός του τόπου από τη λέξη Roma. Στη συνέχεια να δηλώσετε την επιρρηματική σχέση της στάσης σε τόπο με τις λέξεις Roma, Carthago, ora.

Εργαζόμαστε ως εξής:

1. Εντοπίζουμε τον προσδιορισμό του τόπου. Πρόκειται για τον εμπρόθετο ad oram. Σύμφωνα με τη θεωρία είναι εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο.

 

• Η λέξη Roma είναι όνομα πόλης. Επομένως για να δηλώσουμε την κίνηση σε τόπο θα χρησιμοποιήσουμε απρόθετη αιτιατική. 

 

• Άρα, η σωστή απάντηση στο πρώτο ζητούμενο είναι Romam.

 

• Στο δεύτερο ζητούμενο – στάση σε τόπο – γνωρίζουμε ότι, όταν θέλουμε να δηλώσουμε τον προσδιορισμό του τόπου με όνομα πόλης, αυτό θα γίνει απρόθετα.

 

• Η λέξη Roma θα τεθεί στην γενική, καθώς πρόκειται για όνομα πόλης πρωτόκλιτο και στον ενικό αριθμό. Άρα η απάντηση είναι Romae.

 

• Η λέξη Carthago είναι όνομα πόλης τριτόκλιτο. Επομένως, η σωστή επιλογή είναι η αφαιρετική πτώση. Θα γράψουμε Carthagine.

 

• Το όνομα ora δεν είναι όνομα πόλης. Άρα, η στάση σε τόπο θα δηλωθεί με εμπρόθετο. Θα χρησιμοποιήσουμε την πρόθεση in και αφαιρετική. Η απάντηση είναι in ora. 

 

Παραδείγματα για εξάσκηση

 

1. Κείμενο 21: in exilio fuerat: Να δηλωθεί η ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Roma, Carthago, Italia
2. Κείμενο 24: ancilla dixisset eum domi non esse: Να δηλωθεί η ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Roma, Athenae, Italia
3. Κείμενο 25: Cato attulit in curiam ficum: Να δηλωθεί η ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις domus, Athenae, Italia
4. Κείμενο 25: scitote decerptam esse Carthagine: Να δηλωθεί η ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Ephesus, Athenae, Italia
5. Κείμενο 27: ex urbe: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις domus, Athenae, Italia, Roma. Στη συνέχεια, να δηλώσετε με τις ίδιες λέξεις την κίνηση σε τόπο.
6. Κείμενο 27: Tarentum venisset: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις domus, Athenae, Italia, urbs. Στη συνέχεια, να δηλώσετε με τις ίδιες λέξεις την κίνηση από τόπο.
7. Κείμενο 29: Romam rediret: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Athenae, Ephesus, patria. 
8. Κείμενο 29: Domi satis salutationum talium audio. Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Athenae, ephesus, patria.
9. Κείμενο 34: domum reverterunt: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Roma, Athenae, Gallia. Στη συνέχεια, να δηλώσετε τη στάση σε τόπο με τις λέξεις domus, Roma, Athenae, Gallia.
10. Κείμενο 38: in sacello: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Roma, Athenae, Illyricum – i. Στη συνέχεια, να δηλώσετε την κίνηση σε τόπο με τις λέξεις sacellum, Roma, Athenae, Illyricum.
11. Κείμενο 42: in hoc ordine: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις domus, Athenae, Roma.
12. Κείμενο 43: ad hostem: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις domus, Athenae, Gallia.
13. Κείμενο 45: ad Ciceronem: Να δηλώσετε την ίδια επιρρηματική σχέση με τις λέξεις Roma, domus, Italia.

 

 

 

Οι απαντήσεις των ασκήσεων:

 

1. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – Romae, Carthagine, in Italia. 
2. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – Romae, Athenis, in Italia.
3. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο – domum, Athenas, in/ad Italiam.
4. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – Ephesi, Athenis, in Italia.
5. Δηλώνεται η κίνηση από τόπο – domo, Athenis, ex Italia, Roma / Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο – in (ad) urbem, Athenas, in (ad) Italiam, Romam.
6. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο – domum, Athenas, in (ad) Italiam, in (ad) urbem. Για να δηλώσουμε την κίνηση από τόπο γράφουμε: domo, Athenis, ex Italia, Roma.
7. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο – Athenas, Ephesum, in (ad) patriam. 
8. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – Athenis, Ephesi, in patria.
9. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο – Romam, Athenas, in Galliam. Για να δηλωθεί η στάση σε τόπο γράφουμε: domi, Romae, Athenis, in Gallia.
10. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – Romae, Athenis, in Illyrico. Για να δηλωθεί η κίνηση σε τόπο γράφουμε: sacellum, Roma, Athenae, Illyricum.
11. Δηλώνεται η στάση σε τόπο – domi, Athenis, Romae.
12. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο (μεταφορικά) – domum, Athenis, ad Galliam.
13. Δηλώνεται η κίνηση σε τόπο (μεταφορικά) – Romam, domum, ad Italiam.