Ο προσδιορισμός του σκοπού στα Λατινικά

Ο προσδιορισμός του σκοπού στα Λατινικά εκφέρεται συνολικά με οκτώ διαφορετικούς τρόπους. Στο κείμενό μας θα εστιάσουμε στους πέντε της εξεταστέας ύλης. Αφού ανατρέξουμε στα βασικά σημεία της θεωρίας μπορούμε να δούμε και τις ασκήσεις. Υπάρχουν υποδειγματικές απαντήσεις, καθώς και ασκήσεις για εξάσκηση. Για πιθανές απορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ο προσδιορισμός του σκοπού είναι ένας ακόμα επιρρηματικός προσδιορισμός. Έχουμε ήδη συναντήσει τον προσδιορισμό του τόπου και τον προσδιορισμό του χρόνου.

 

 

 

 

 

Ο προσδιορισμός του σκοπού – Γενικές παρατηρἠσεις

 

Σε σχέση με τους άλλους προσδιορισμούς που εκφράζουν μια επιρρηματική σχέση (τόπο, χρόνο, αιτία, προϋπόθεση, εναντίωση κλ.π.), ο σκοπός στη Λατινική γλώσσα εκφέρεται με αρκετά μεγάλη ποικιλία. Θα συναντήσουμε και προτάσεις (τελικές, αναφορικές -τελικές) αλλά και επιρρηματική χρήση του σουπίνο και του γερουνδίου. Φυσικά, εκφέρεται και με εμπρόθετο προσδιορισμό.

 

Συνοπτικά οι τρόποι εκφοράς:

 

α. Τελική πρόταση

β. Αναφορική – τελική πρόταση

γ. Αιτιατική του σουπίνο

δ. Με τις προθέσεις ad και in και την αιτιατική του γερουνδίου.

ε. Με τις προθέσεις causa και gratia και τη γενική του γερουνδίου.

 

 

 

Οι προτάσεις

 

Τα δύο είδη προτάσεων που χρησιμοποιούνται στη Λατινική για να αποτυπωθεί ο σκοπός είναι οι τελικές και οι αναφορικές – τελικές. Οι δεύτερες ακολουθούν τη σύνταξη των πρώτων. Όπως και στα Αρχαία Ελληνικά, σε μια αναφορική – τελική πρόταση μπορούμε να αντικαταστήσουμε την αναφορική αντωνυμία ή το σύνδεσμο εκφοράς με τον τελικό σύνδεσμο και το νόημα να παραμένει σαφές.

Είναι σημαντικό, επομένως, να διευκρινήσουμε ορισμένα σημεία που αφορούν τη σύνταξη των τελικών προτάσεων στη Λατινική Γλώσσα. Οι προτάσεις αυτές εισάγονται, όταν είναι καταφατικές με τον σύνδεσμο ut. Όταν είναι αρνητικές με τον σύνδεσμο ne και όταν στην πρόταση υπάρχει συγκριτικός βαθμός επιθέτου ή επιρρήματος εισάγονται με τον σύνδεσμο quo.

 

Σχηματικά:

• με τον σύνδεσμο ut, όταν είναι καταφατικές,
• με τον σύνδεσμο ne, όταν είναι αρνητικές.
• με τον σύνδεσμο quo, όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός είτε επιθέτου είτε επιρρήματος.

 

 

 

Η ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων

 

Στα Λατινικά ένας από τους βασικότερους κανόνες είναι αυτός της ακολουθίας των χρόνων. Αφορά τις δευτερεύουσες προτάσεις που εκφέρονται με υποτακτική. Ο χρόνος στον οποίο θα τεθεί το ρήμα της δευτερεύουσας καθορίζεται αυστηρά από την ακολουθία των χρόνων. Στις τελικές προτάσεις – όπως και στις βουλητικές και τις συμπερασματικές -παρατηρούμε ότι υπάρχει ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων. Οι συγκεκριμένες προτάσεις δηλώνουν πάντα το σύγχρονο σε σχέση με την ενέργεια που δηλώνει η κύρια πρόταση. Ο σκοπός, η βούληση και το αποτέλεσμα είναι ιδωμένα τη στιγμή που εμφανίζονται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής τους.

 

Οι τελικές προτάσεις – όπως και οι αναφορικές τελικές – εκφέρονται, επομένως:

 

• με υποτακτική ενεστώτα, όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου και
• με υποτακτική παρατατικού, όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου.

 

Στο κείμενο 31 ( Η γενναιότητα δε βγαίνει πάντα σε καλό ), συναντάμε την πρώτη περίπτωση:

Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur…

 

και στο κείμενο 36 ( Μια απόπειρα δωροδοκίας ), συναντάμε τη δεύτερη περίπτωση:

…attulissent, ut eo uteretur.

 

 

 

Παράδειγμα μετατροπής προσδιορισμού του σκοπού σε ισοδύναμες μορφές

 

Στο κείμενο 31 συναντάμε και την ακόλουθη φράση: …in certamem ruit… (ρίχτηκε στη μάχη)

Όπως παρατηρούμε, ο εμπρόθετος προσδιορισμός in certamen  είναι ένας προσδιορισμός του σκοπού. Το ουσιαστικό certamen έχει ετυμολογική συγγένεια με το ρήμα (certo = μάχομαι). Ας δούμε πως μπορούμε να διατυπώσουμε τον προσδιορισμό του σκοπού με όλους τους τρόπους που μπορεί να μας ζητηθούν στις εξετάσεις:

 

• Με τελική πρόταση: ruit, ut certaret. Παρατηρούμε ότι το ρήμα της δευτερεύουσας τελικής πρότασης τίθεται σε υποτακτική παρατατικού, καθώς το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου (παρακείμενος).
• Με αναφορική – τελική πρόταση: ruit, qui certaret. Ισχύει η ίδια ακολουθία χρόνων που συναντήσαμε και στη απλή τελική πρόταση.  
• Με την αιτιατική του σουπίνο: ruit, certatum.
• Χρησιμοποιώντας την πρόθεση ad ή την πρόθεση in και την αιτιατική του γερουνδίου: ruit, ad certandum
• Χρησιμοποιώντας την πρόθεση gratia ή causa και τη γενική του γερουνδίου: ruit certandi causa.

 

 

 

 

 

Ασκήσεις για εξάσκηση

 

 

Στις ακόλουθες προτάσεις υπάρχει προσδιορισμός του σκοπού:

 

α. …complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

β. …se ipsum captum venisse eos existimasset.

γ. …nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse.

δ. …ad eum attulissent, ut eo uteretur. 

 

Στις παραπάνω προτάσεις να αποδώσετε με όλους τους δυνατούς τρόπους τον προσδιορισμό του σκοπού:

 

 

 

 

Απαντήσεις των ασκήσεων

 

 

Ο προσδιορισμός του σκοπού μπορεί να αποδοθεί με τους ακόλουθους τρόπους:

 

α. …complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

• …complures praedonum duces venerunt ut salutarent  (τελική πρόταση)
• …complures praedonum duces venerunt qui salutarent (αναφορική τελική πρόταση)
• …complures praedonun duces venerunt ad salutandum (ad + αιτιατική του γερουνδίου)
• …complures praedonum duces venerunt salutandi gratia (gratia + γενική γερουνδίου)

 

β. ……se ipsum captum venisse eos existimasset.

• ut se ipsum caperent venisse eos existimasset (τελική πρόταση)
• qui se ipsum caperent venisse eos existimasset (αναφορική τελική πρόταση)
• ad se ipsum capiendum venisse eos existimasset (ad + αιτιατική του γερουνδίου)
• se ipsum capiendi causa venisse eos existimasset (causa + γενική του γερουνδίου)

 

γ. …nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse.

• nuntiaverunt se venisse ut virtutem eius admirarentur (τελική πρόταση)
• nuntiaverunt se venisse qui virtutem eius admirarentur (αναφορική τελική πρόταση)
• nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse (αιτιατική του σουπίνο)
• nuntiaverunt se venisse virtutem eius admirandi causa ( causa + γενική του γερουνδίου)

 

 

δ.  …ad eum attulissent, ut eo uteretur. 

• ad eum attulissent, qui eo uteretur (αναφορική τελική πρόταση)
• ad eum attulissent, eo usum (αιτιατική του σουπίνο)
• ad eum attulissent, ad attendum eo (ad + αιτιατική του γερουνδίου)
• ad eum attulissent, eo utendi causa (causa + γενική του γερουνδίου)